“Çin’in oyuna dönmesi Türkiye’yi negatif etkileyecek”

ÖZBEY MEN/ Deniz taşımacılığında ciddi bir yavaşlamanın yaşandığını belirten Transbosphor Denizcilik Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Can, Türkiye yönlü navlunlarda da bir azalmanın bulunduğunu söylüyor. Pandemi sonrası Çin’in yeniden oyuna girdiğinin de altını çizen Can, “Bolca oranda hem yedek parça hem de tam ürün olarak piyasaya dönüyor. Bunun dünya piyasalarına pozitif, Türkiye’ye ise negatif tesiri olacağını düşünüyorum” diyor.

Pek oldukca sektör bir süredir cumhurbaşkanlığı seçiminin bitmesini ve ekonominin düzgüsel seyrine dönmesini bekliyor. Deniz taşımacılığı da o sektörlerin başlangıcında geliyor. Tüccarların mal alımlarında ciddi bir yavaşlamanın yaşandığı sektörde, Türkiye yönlü navlunlarda da bir azalma söz mevzusu. Dolar kurundaki belirsizlik de iş insanlarının yatırım iştahını kesmiş durumda. Faizlerin kabul edilebilir bir seviyede olması, her şeyin rayına oturması ve belirsizliklerin giderilmesi gerektiğine vurgu meydana getiren Transbosphor Denizcilik Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Can, “Dünya için resesyon beklemiyorum fakat Türkiye için aynı şeyi söyleyebilmemiz pek ihtimaller içinde değil. İçinden geçtiğimiz ekonomik sıkıntıları kabul etmemiz gerekiyor. Bilhassa ithal hammaddeye dayalı sektörlerin dövize ulaşamamaktan kaynaklı sıkıntıları üretimin düşmesini tetikliyor. Üretim düşmüş olduğu vakit hem ihracat hem de iç tüketim durmaya başlıyor” diyor.

Öte taraftan Can’a nazaran dünya pandemi öncesi tüketim alışkanlıklarına hızla dönüyor. Pandemide parasızlıktan değil, üretim yapılamadığı için erişilemeyen ürünler hızla yerini bulmaya başladı. Dünya tüketicileri bir ihtimal başlangıçta, ‘yeni bir pandemi korkusuyla’ alışverişte ağır davrandı fakat şu an bu korkuyu da üzerlerinden atmış gözüküyorlar.

“TÜRKİYE FIRSATI DEĞERLENDİREMEDİ”

Pandemi sonrası Çin’in yeniden oyuna girdiğinin altını çizen Can, şunları konu alıyor: “Bolca oranda hem yedek parça hem de tam ürün olarak piyasaya dönüyor. Bunun dünya piyasalarına pozitif, Türkiye’ye ise negatif tesiri olacağını düşünüyorum. Türkiye, pandemi döneminde Çin’in oldukca uzak olmasının avantajını oldukca iyi kullanabilseydi Avrupa’nın yeni Çin’i olma yolunda oldukca ciddi hamleler yapabilirdi. Şu an Türk oyuncak sektörü, yeni birleşke yapılanmasıyla birlikte, bir şeyler hayata geçirmeye çalışıyor. Sektörün bilhassa sıhhatli plastiklerde dünya genelinde oldukca ciddi kurallara bağlı olması Türkiye’yi Çin’e karşı Avrupa’ya yakınlığından dolayı öne çıkarıyor. Fakat bu doğal olarak tek sektör için geçerli bir durum. Öteki sektörlerle birlikte düşününce bu fırsatı değerlendiremediğimiz ortada.”

İhracata dayalı gelişme de Türk denizciliğini oldukca yakından ilgilendiriyor. Şu sebeple ithalat ve ihracatın yüzde 80’den fazlası gemiyle yapılıyor. Bunun uzun süre de değişmesi beklenmiyor. Türkiye özeline dönüldüğünde, ucuz kredi bulunması gerektiğine dikkat çeken Can, “Krediye ulaşabilmemiz gerekiyor. Hak ettiğimiz ihracatçı konumumuzu istiyoruz. Yeşil geçişlik taleplerinin yerine getirilmesini istiyoruz. Yurtdışında rakiplerimiz yüzde 3-3.50’ye kredi bulabilirken biz yüzde 40-45’lere bulabiliyoruz. Böylelikle denizcilik sektöründe armatörlerin dünya ile rekabet şansları kalmıyor” diye ekliyor.

BDI’DE DÜŞÜŞ DURDU

Baltık Kuru Yük Endeksi’ne (BDI) bakıldığında düşüşün durduğu, bu seviyelerin de armatörler ve yük sahipleri tarafınca kabul edilmiş olduğu görülüyor. Pandemi sonrası acil gereksinimler sebebiyle uçuk seviyelere çıkan navlunların düşmesiyle beraber hem ürün fiyatlarında hem de çelik ve hammadde fiyatlarında ciddi düşüşler yaşandığını dile getiren Can, şöyleki devam ediyor: “Mısır, buğday, çelik, ham demir benzer biçimde ürünlerin hepsinde navlunlarla birlikte bir düşüş görülüyor. Bu düşüşün dünya ticaretini tetikleyeceğini düşünüyorum. Konteyner gemilerinde kapasite artışı yaşanması, küresel enflasyon sebebiyle insanların tüketimlerini kısmaları. Yeni vapur inşaların devreye girip girmemesi bu arz talebin yönünü değiştirecektir.”

GEMİ İNŞADA ÖNDEYİZ

Türk vapur inşaasanayi, Türk insanının gururla gösterebileceği sektörlerin başlangıcında geliyor. Bu sektörde etkinlik gösteren şirketlerin müşterilerinin tamamına yakınını başka ülkelerin armatörleri oluşturuyor. Bilhassa ‘canlı balık gemisi’ ve ‘römorkör’ inşasında Türkiye’nin bir numara olduğuna değinen Can, şu detayları veriyor: “Bunun en mühim sebeplerinden biriyse vapur inşacılarımızın Internasyonal Denizcilik Örgütü (IMO) ve öteki örgütlerin regülasyonlarına sıkı sıkıya bağlı olmaları. Hatta konulmuş olan kuralları kovuşturmak yerine gelecek kuralları dahi göz önüne alabiliyorlar. Karbon ayak izini azaltmayı hedefleyen alternatif yakıtların yanı sıra bilhassa elektrikli deniz araçlarında da oldukca iyi durumdayız. NAVTEK adlı firmamız ZeeTUG adını verdiği dünyanın ilk tam elektrikli römorkörünü üretti ve sayısını filo oluşturacak noktaya ulaştırdı. Denizciler hem de dünya vatandaşı oldukları için yerkürenin uzak tarihte dahi karşılaşacağı sorunları daha net görebiliyorlar ve önlemlerini de şimdiden alıyorlar. Dünyanın bizlere sunmuş olduğu büyük krediyi hızla tüketmeyi engellemenin yollarını arıyoruz.”

‘TAHIL KORİDORU’NDA SON DURUM

Tahıl koridoru, küresel besin tedarik zincirlerinin kesintisiz işlemesi ve bilhassa gerekseme sahibi ülkelerin tahıla ulaşımının kolaylaştırılması bakımından yaşamsal öneme haiz. Boğazları kullanma izin verdiğimiz için “onay veren ülke” olarak konumlanıyoruz. Bunun da hem Türk Boğazları Sözleşmesi’nin çalıştırılması hem de Türkiye’nin gücünün gösterilmesi açısından son aşama mühim bulunduğunu düşünen Can, Tahıl Koridoru ile ilgili de şu değerlendirmelerde bulunuyor: “Rusya, Ankara’da meydana getirilen bir sempozyumda Ukrayna bayrağı açılması ve orada yaşanmış olan kavganın peşinden Tahıl Koridoru gemilerinde yapmış olduğu kontrolleri bıraktı. Bu da bekleyen vapur sayısının 40’ı aşmasına niçin oldu. Günler devam eden kriz tarafların yapıcı tutumlarıyla şimdilik çözüldü. ‘Şimdilik’ diyorum şu sebeple internasyonal ilişkilerde bir kere ortaya çıkan mesele, tarafların her birini yüzde 100 doyum etmeme olasılığı devasa yükseklikte olduğundan her an tekrarlanabilir.”