Eğer Neptün atmosferinin ekstrem koşullarında bir uçuş yapmak mümkün olsaydı, penceremize vuran büyüleyici bir elmas yağmuruyla karşılaşabilirdik.
Nature Astronomy dergisinde yayınlanan ve internasyonal bir ekip tarafınca meydana gelen araştırmaya gore bu ışıltılı fenomen sanılandan oldukca daha yaygın olabilir!
Karbon, Neptün ve Uranüs şeklinde buzlu gaz devlerinde atmosferin derinliklerindeki ultra yüksek ısı ve tazyik sebebiyle elmasa dönüşebiliyor. Bu koşullar, metan şeklinde hidrokarbonları parçalayarak içindeki karbon atomlarının öteki dört tanesiyle birleşmesine ve katı elmas parçacıkları oluşturmasına yol açıyor.
Elmasın oluşum süreçlerinin laboratuvar koşullarında simüle edilmiş olduğu bu çalışmada meydana getirilen deneylere gore, bu tür bir elmas oluşumu için ısı ve tazyik eşikleri bilim adamlarının düşündüğünden daha düşük.
Bu da ‘mini-Neptünler’ olarak adlandırılan daha minik gaz gezegenlerinde elmas yağmurunu mümkün hâle getiriyor. Bilinmiş olduğu suretiyle Güneş sistemi haricinde bu şekilde oldukca sayıda gezegen var.
‘Elmas yağmuru’ manyetik alan gizemine dair ipuçları sunuyor
Bu bulgular Uranüs ve Neptün’ün manyetik alanlarıyla ilgili bazı gizemleri de açıklayabilir. SLAC Ulusal Hızlandırıcı Laboratuvarı’ndan fizikçi Siegfried Glenzer, “Bu ezber bozan bulgu bir tek buzlu gezegenlerimiz ile alakalı bilgilerimizi derinleştirmekle kalmıyor, bununla beraber Güneş sistemimizin dışındaki ötegezegenlerdeki benzer süreçleri idrak etmek için de mühim ipuçları içeriyor” diyor.
Yeni çalışmanın arkasındaki ekip, mengene benzeri bir düzenek içinde yüksek basınca maruz bırakılan hidrokarbon bileşiği seyretmek için Avrupa XFEL’i ( X-Ray Free-Electron Laser) kullandı. Bu konfigürasyon, ekibin süreci daha önceki deneylerde mümkün olandan daha uzun süre takip edebilmesini sağlamış oldu.
Meydana getirilen uzun araştırma, bu garip fenomenin gerçekleşmesi için ihtiyaç duyulan yoğun tazyik ve süper yüksek sıcaklıkların daha ilkin düşünüldüğü kadar ekstrem olmadığını ortaya koyuyor. Gezegenler açısından bu durum, elmasların bilim adamlarının tahmin ettiğinden daha düşük seviyelerde oluşabileceğine işaret ediyor..
Bilim adamlarına gore elmas parçacıkları oluştuktan sonrasında gezegenin dış katmanlarından iç katmanlarına doğru inerken gaz ve buzu da beraberlerinde sürükleyerek akıma niçin oluyor. Nature Astronomy’de yayınlanan yeni bulgular elmasların iletken bir buz tabakasının üstünde oluştuğunu ve elmasların düşerken bu tabakayı harekete geçirdiğini gösteriyor. Ortaya çıkan akımlar, gezegenlerin manyetik alanlarını harekete geçiren bir tür dinamo görevi görüyor.
Peki bu araştırma niçin mühim?
Daha ilkin de belirttiğimiz şeklinde, araştırma buz devi gezegenlerde var olduğu tahmin edilen ve egzotik bir yağış türü olan ‘elmas yağmurunun’ daha ilkin düşünülenden daha yaygın olabileceğini ortaya koyuyor
Neptün ve Uranüs şeklinde buz gezegenleri Dünya’nın aksine bakışımlı manyetik alanlara haiz değil. Manyetik alanların gezegenin çekirdeğinde oluşmadığını düşündüren bu durum şimdiye kadar bir gizemdi ve elmaslar bunu açıklamaya destek olabilir.
Araştırmayı yürüten bilim insanı Mungo Frost, “Elmas yağmurunun muhtemelen Uranüs ve Neptün’ün karmaşık manyetik alanlarının oluşumunda da tesiri var” diyor ve ekliyor: “Buzlu gezegenlerdeki ‘elmas yağmuru’ bizlere çözülmesi ihtiyaç duyulan büyüleyici bir bulmaca sunuyor.”
Kim bilir? Bir ihtimal bigün Neptün ve Uranüs’ün sıkıntılı atmosferinde gerçek bir saha araştırması yapabilir ve bu elmas yağmurunun iyi mi oluştuğunu bizzat görebiliriz.
Science Alert makalesinden Türkçeleştirildi. Ek kaynak: Slac web sitesi.