PARA RÖPORTAJ/ MERVE YILMAZ GERGİN Her şey bir soruyla başlamış…10 yıl ilkin gördükleri Himalaya tuzu ile üretilen lambaları üstüne “Pakistan’ın tuzundan lamba üretiliyor da niçin bizim kendi yerli tuzumuzdan lamba ve yemeklik tuzlar üretilmesin” diye kendi kendilerine sorunca, Çankırı kaya tuzu lambaları ortaya çıkmış. Son 10 senedir Çankırı’dan çıkarılan yerli tuzlarla ustalaşmış etkinlik gösteriyorlar. Bugün Türkiye’deki kaya tuzu lambalarının yüzde 70’ini üretir hale gelen Çankırı Tuz Lamba Kurucu Ortağı Ali Rıza Özata, talep görünce yurtdışında da satışlara başlamış. Özata, Çankırı’nın kaya tuzuyla üretmeyi başardığı tuz lambalarını yurtiçi pazarın yanı sıra ilkin Almanya’da satmaya başlamış. Şimdi ise Hollanda’daki Dordrect’ta da satış için operasyonlarını sürdürüyor. Ali Rıza Özata, ilgiden fazlaca memnun. Firmanın aylık tuz lambası üretim kapasitesi averaj 15 – 20 bin adede ulaşmış. Çankırı naturel kaya tuzu satılmasında kendi ifadesine gore, neredeyse yüzde 65’lik bir hacme haiz. Özata, “Kategorilerimizde dünya satış hacmi açısından yüzde 3-5 aralığında olduğumuzu söyleyebiliriz” diyor.
Çankırı Tuz Lamba’nın Kurucu Ortağı Ali Rıza Özata, sorularımızı yanıtladı.
Sizi ve ailenizi tanıyabilir miyiz? Nerede doğdunuz? Eğitim durumunuz nedir? İş hayatına ne vakit başladınız? İlk işiniz neydi?
İlkokul mezunuyum. İş hayatına erken atıldım. Bu sebeple babam Belçika ve Hollanda’da çalmış olduğu dönemde, evimizin ekonomisine katkı sağlamak için erken yaşta ticarete başladım ve girişkenlik kazandım. Babamın yurtdışından gelip daha geniş imkânlara haiz olmamız için “hadi gidiyoruz” diyerek bizi, yaşadığımız köye en yakın kent merkezi Kayseri’ye getirmesiyle ilk mobilya ticaretimiz başladı. Sadece mobilyadan istediğimiz sonucu alamayınca, kuru besin ürünleri satışına başladım. Etken olarak etkinlik gösteren kuru besin bakliyat şirketimizde halen ortaklığım devam ediyor.
Hangi aşamalardan geçtiniz? İlk gelişme ve sıçrama yaptığınız dönem…
Oğlumun üniversite eğitiminin son yıllarında bilhassa Çankırı tuzuna yoğun ilgisi vardı. Bu ilgi, bilhassa Pakistan menşeli Himalaya tuzundan yemeklik tuz ve çeşitli dekoratif ürünler gördükçe daha da arttı. Tüm süreç, ailece bizim “Pakistan’ın tuzundan lamba üretiliyor da niçin bizim kendi yerli tuzumuzdan lamba ve yemeklik tuzlar üretilmesin” sorusunu sormamızla başladı. 2012’de ilk olarak kişi şirketi olarak kurulan Çankırı Tuz Lamba, Prof. Dr. Canan Karatay, medyada Çankırı tuzu ve öteki kaya tuzu çeşitleriyle ilgili yapmış olduğu açıklamalarla tüm sektörde sıçrama yaşattı. Sonraki aşama da hala kişi şirketi olan Çankırı Tuz Lamba’yı Limited Şirketi haline getirerek daha ustalaşmış olarak etkinlik göstermesini sağladık. Şu an ben ve kızım Merve Özata, firmanın kurucu ortaklarıyız.
Çankırı Tuz Lamba, kaç senedir etkinlik veriyor? Müessese hikâyenizden özetlemek gerekirse bahseder misiniz? Bugünlere iyi mi geldiniz?
2010’lu yıllarda bildiğiniz benzer biçimde bizim satışını yaptığımız bu lambaların naturel şekilli olanları, Pakistan’da yer edinen Himalaya tuzundan üretilip ithal edilerek ülkemize getiriliyordu. Himalaya tuzunun renginin turuncu olmasının oluşturduğu çekicilik sebebiyle bu tuz popüler hale gelmeye başladı. Bu zamanda başta oğlum olmak suretiyle ikimiz de kendimize şu suali sorduk; “Niçin Çankırı kaya tuzundan tuz lambası üretilmesin?” Ondan sonra kaya tuzunu yontarak lamba haline getirmeye çalıştık ve başarı göstermiş olduk. Bugün Çankırı Tuz Lamba markasına ilişik ürünler, dünyanın pek fazlaca yerinde tercih ediliyor. 11. yılımıza yaklaştık. Bugünlere gelmemizin; bilhassa ticari deneyimiz ve bu alanda tuz tuğlası, bulaşık makinesi tuzu benzer biçimde değişik alanlara hitap edecek ürünleri daha da genişletmemize bağlı bulunduğunu söyleyebiliriz.
İşletmenizden bahsedebilir misiniz? Nerede? Üretim kapasitesi, çalışan sayısı hakkında informasyon verir misiniz? Kaç ton tuz kullanıyorsunuz?
İşletmemiz, hammadde noktalarımızın bir kısmına yakınlık sebebiyle Çankırı’nın Mimarsinan Mahallesi’nde içeriyor. Daha fazlaca depo olarak kullanılıyor. Satış noktalarımızdan biri İstanbul’dadır. Şirketimizin satış noktası ise lojistik avantajından dolayı Kayseri’de içeriyor. Şehirlere yakın olması; mikro ihracatta internasyonal kargo firmaları ve makro ihracatta internasyonal nakliye firmalarına kolay ulaşılabilir olması, kargo sürecini yönetmemizi daha da kolaylaştırıyor. Yurtdışında Almanya yapılanmamızdan sonrasında Hollanda’da da yapılanmak suretiyle çalışmalarımız sürüyor. Kapasitemiz aylık averaj 15 – 20 bin tane tuz lambası çeşitleri, ek olarak senelik çeşitli kategorilerde kullanılan 60 bin ton civarı kaya tuzu. Tüm kategorilerimiz için ( tuz lambası, yemeklik kaya tuzu, bulaşık makinesi tuzu, sabun, şekilli ürünler vb.) aylık tuz kullanımımız 4-5 bin ton aralığında.
Aile üyelerinden bir kısmı de dâhil olmak suretiyle tuz ve tuz ürünleri bölümünde 12 çalışan mevcut. Bu sayı, kendi kişi firmalarında belirli kategorilerde yalnız Çankırı Tuz Lamba için çalışan ve üretim meydana getiren kişilerle beraber 20 civarına çıkıyor.
Firmanın ortaklık yapısı iyi mi? Aileden şirket yönetiminde kimler var? İkinci, üçüncü dönem yöneticiler iş başına geliyor mu? İleriki yıllara dönük, şirketlerin geleceği için bir aile anayasası var?
Firmanın iki ortağı mevcut ve bu ortaklar ben ve Merve Özata’dır. Vatanımızda üçüncü kuşaktan sonrasında devam eden şirket sayısı daha da azaldığı için, şirketimizin gelecek kuşaklara yetişmesi, en mühim hedeflerimiz içinde içeriyor. Bundan dolayı ikinci kuşaktan yetiştirdiğimiz aile fertlerimiz mevcut. Aile anayasamız mevcut ve tüm çalışanların vazife tanımı belirli. Ek olarak iş geliştirme alanında yetkin kişilerle de kontakt halindeyiz.
Ürün gamınızda neler bulunuyor? Kaç çeşit ürününüz var? En fazlaca talep gören ürününüz hangisi?
Tuz lambası, sofra tuzu, bulaşık makinesi tuzu, tuz kolyeleri, tuz sabunu şekilli ürünler, banyo ve ayak tuzu, dış bakım tuzu benzer biçimde 20’ye yakın kategoride tuzla ilgili akla gelebilecek neredeyse her ürünümüz mevcut. Bu ürünler içinde en fazlaca talep gören ürünlerimiz, tuz lambası ve yemeklik kaya tuzu çeşitlerimiz.
Çankırı Tuz Lamba, sektörde yüzde kaçlık paya haiz?
Çankırı Tuz Lamba İç ve Dış Tic. Ltd. Şti, aynı sektör içinde değişik kategorilerde etkinlik gösteriyor. Bundan dolayı her bir ürün için değişik paylara haiz olduğumuzu söyleyebiliriz. Kendi sübjektif verilerimiz doğrultusunda Türkiye’de ortalama yüzde 70’lik bir tuz lambası satış hacmine sahibiz. Öte taraftan rafine edilmemiş olarak satılan naturel Çankırı kaya tuzu satış hacminde yüzde 60-65 aralığında olduğumuz değerlendirmesini yapabiliriz. Kendi kategorilerimizde genel satış hacmimizin yüzde 60-70 bandında bulunduğunu söylemek mümkün. Kendi kategorilerimizde dünya satış hacmi açısından yüzde 3-5 aralığında olduğumuzu söyleyebiliriz.
Nerelere ihracat yapıyorsunuz? En büyük pazarınız neresi?
Bilhassa Avrupa ve ABD kıtasına ihracat yapıyoruz. Sadece en büyük pazarımızın bilhassa Batı Avrupa bulunduğunu söyleyebilirim. Öte taraftan Rusya-Ukrayna savaşına bağlı olarak son dönemlerde Balkan ülkelerinden ve Rusya’nın komşu ülkelerinden gelen talep fazlaca arttı.
Yurtdışında Almanya’da şubeleştiğinizi biliyoruz. Yeni ülkeler eklenecek mi? Görüşmeleriniz var mı?
Evet! Bilhassa Hollanda Dordrect’te yapılanmamızı tamamlamaya çalışıyoruz. Türkiye, lokal olarak dünyanın en mühim coğrafyalarından birinde içeriyor. Ek olarak ziraat alanında fazlaca verimli topraklara haiz. Ikimiz de firmamız kapasitesi ölçüsünde kaynaklarımızın önemini bilerek ve bu kaynakları etkin şekilde kullanarak ürünlerimizi yurtdışına pazarlamaya ve satış hacmimizi her geçen gün daha da artırmaya çalışıyoruz. Satış ve pazarlamanın en mühim ayaklarından biri markalaşma ve marka bilinirliği olduğuna gore markalaşmayı ve ülkemize özgü yeni markalar oluşturmayı normal olarak hedefliyoruz.
Peki, Çankırı, İstanbul ve Kayseri’deki şubelerinize yenileri eklenecek mi?
Türkiye’nin tüm bölgelerinde ürünlerimizi ve markalarımızı satan partnerlerimiz mevcut. Sadece Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgesindeki satış hacmini daha da çoğaltmak için şirketimize bağlı yapılanma çalışmalarımız olacak.
Bayilik ve franchise şartlarınız nedir?
Şu an için 27 bayimiz ve 100’ün üstünde değişik sektörlerde etkinlik gösterip ilave olarak ürünlerimizi de öteki ürünlerin yanında satışa sunan partnerlerimiz bulunuyor. Bayii sayımızda geçen yıllara gore pandemi etkisine bağlı olarak azaldı. Bu durumu toparlamaya çalışıyoruz. Bayilik ve franchise şartlarımız (lokasyon, kurulum konsepti, giriş bedeli) temel olarak öteki sektörlerdeki şirket ve markalarınkine benzer özellikte. Sadece bizi ayırt edici kılan, ise insan sağlığı, etik değerleri ve marka saygınlığımızı ön planda tutan firmalarla yolumuza devam etme çabamız. Bu mevzuda tavizimiz olmadığı için, müracaat meydana getiren firmaları kısa bir ön değerlendirmeden geçirdikten sonrasında bu firmaların üç ana mevzuya uygun olup olmadığını belirlemeye çalışıyoruz.
Bu yılı iyi mi kapatmayı hedefliyorsunuz? 2023 planlarınız neler? Yeni yatırımlarınız olacak mı?
Bu yıl bilhassa ülkemizin Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgelerine ağırlık vermeye ve bu bölgelerde satış hacmimizi artırmaya çalışıyoruz. Bu süreç 2023’te de devam edecek. Öte taraftan Avrupa ülkelerine daha süratli ve kolay ulaşılabilir olmak için Almanya’dan sonrasında Hollanda Dordrecht bölgesinde de yapılanmaya çalışmaktayız. Bildiğiniz suretiyle dünyada besin krizi her geçen gün daha da artıyor. Dünyadaki bu kriz, besin ürünlerinin önemini daha da artırmaya ve talebi bu alana daha da kaydırmaya başladı. Ikimiz de besin alanındaki deneyimimizle bu alana daha çok yatırım yaparak ürün portföyümüzü daha da genişleteceğiz.
Kaya tuzlu bulaşık deterjanı
Bulaşık makinesi tuzu olarak da adlandırılan tablet tuzlar, bilhassa bulaşık makinesinin tuz haznesine koyularak kullanılıyor. Kullanımındaki amaç, suyun yumuşamasını sağlayarak kireçlenmeyi önlemek. Sanılanın aksine buradaki kullanım amacı bulaşık makinesi bulaşıklara dönük değil, bilhassa makineyi kirece karşı korumak. Öte taraftan tablet tuzlar, bilhassa arıtma ve yumuşatma sistemleri için kullanılıyor. Çankırı Tuz Lamba Kurucu Ortağı Ali Rıza Özata, “Ürün çeşitliliğimiz gerekseme ve beklentiler doğrultusunda artacak olup banyoda kullanılan banyo tuzu ve tuz kili dahil olmak suretiyle Çankırı Tuz Lamba markasıyla pek fazlaca yeni ürün eklenecek” diyor.
Türkiye’de nerelerde, ne kadar kaya tuzu çıkarılıyor?
Vatanımızda yer edinen kaya tuzları, bilhassa Çankırı ve çevresi ile öteki kaya tuzu yataklarından çıkarılıyor. Türkiye’nin tuz üretim miktarı ortalama 2 milyon 500 bin seviyelerinde. Türkiye tuz üretimi açısından dünyanın 20 ülkesi içinde içeriyor.
