“Bugün çözümün merkeziyetsizlik olduğunu söyleyemeyiz”

PARA RÖPORTAJ/ ÜRÜN DİRİER İngiltere ofisini açan ve küresel çapta hizmet vermeye hazırlanan yerli kripto para işlem platformu Paribu, oldukça yakında Avrupa’dan da üye kabul etmeye başlamış olacak. Yalnız bir kripto para işlem platformu olmanın haricinde blokzincir teknolojileri geliştiren bir teknoloji şirketi olma hedefiyle geçen yıl 30 milyon dolarlık bir girişim fonu kuran Paribu’nun Kurucu CEO’su Yasin Oral ile bir araya geldik. Yasin Oral ile ‘yatırım tavsiyesi olmayan’ yorumların verdiği ziyanı, Ethereum’un yeni yüzünü, Web 3.0 dünyasının bizi nereye götürdüğünü ve batkı eden kripto para borsası FTX’den sonrasında yaşanmış olan son gelişimleri konuştuk.

Paribu beş senedir hayatımızda, ne kadarlık bir gelişme yakaladınız?

2020 başlangıcında ortalama 600 bin kullanıcımız vardı. 2021 biterken 5 milyon kullanıcıya ulaşmıştık. Bugün kullanıcı sayımız 6 milyona yaklaştı. 2021 yalnız bizde değil tüm dünyada kripto para işlem platformu kullananlarının sayısının arttığı bir yıldı. Bu sıçramada pandeminin de katkısı oldu doğal. Bugün itibarıyla 90’ın üstünde coin ve alt coin listeliyoruz. 300’den fazla çalışanımız var.

Son dönemde en güncel konulardan biri Bitcoin’in ve çeşitli coin’lerin düşüşü. Neye bağlı bu düşüşler?

Dünyadaki pek oldukça coin artık borsa, döviz ve altın hisseleriyle beraber hareket etmeye başladı. Son birkaç senede çokça kurumsal yatırımcı bu alana dahil oldu ve kurumlar, bunu ellerindeki öteki varlıkların yanında bir emtia olarak görüyorlar. O yüzden dünyadaki ekonomik süreçlerin çoğundan etkileniyor kripto paralar. Örneğin eskiden ABD’nin faiz kararının kripto para piyasası için önemi yoktu. Fakat şimdi dört gözle umut ediliyor. İnsanlar kripto para platformlarında bu karara bakılırsa hareket ediyor. Eskiden bunların hiçbir tesiri yoktu. Ta ki geleneksel piyasalardaki kurumlar bu alana yüklü yatırımlar hayata geçirmeye başlayana kadar. Kripto paralar dünyada ortak bir dil benzer biçimde oldu. Artık kripto para haberleri yalnız kripto para piyasası ile ilgili değil; geleneksel piyasadan da haberleri içinde barındırıyor.

Sizin bu süreçte kullanıcılara yaptığınız bir uyarı oldu mu?

Biz hiçbir vakit kullanıcıyı alım-satım hayata geçirmeye teşvik etmiyoruz; bu şekilde bir kontakt emek harcaması yürütmüyoruz. Bizim tek söylemimiz “Eğer kripto para alım-satım işlemi yapmayı düşünüyorsanız bizim platformumuzu kullanın” şeklindedir.

Regülasyonları kafi buluyor musunuz?

Açıkçası regülasyon yapılması ihtiyaç duyulan oldukça fazla alan var. Piyasa bizim kurulduğumuz zamanki benzer biçimde değil; eskiden yalnız Bitcoin vardı. Şu anda pek oldukça coin mevcut. Hemen hemen Bitcoin ve Ethereum üstüne kurulu coin’lerin regüle edilmesi tamamlanmamışken, stable coin’ler yaşamımıza girdi. Üzerine bir de NFT terimi çıktı ve orası başlı başına ayrı bir dünya oldu. Medya NFT mevzusuna yöneldiği için insanoğlu da bu mevzuya ilgi duymaya başladı. Şundan dolayı NFT aynı teknolojiyi kullanmasına karşın kripto paralardan daha güvenli bir alan benzer biçimde görüldü.

Ethereum Merge güncellemesinin mantığı nedir? Bu mevzuda birazcık bizi aydınlatabilir misiniz?

Blockchain’lerin konsensus (düşünce birliği) mekanizması temelde iki değişik şekilde aşama kaydediyor. Biri “proof of work” dediğimiz iş kanıtı, diğeri de “proof of stake” şu demek oluyor ki hisse kanıtı. PoS’ta işlemlerin doğrulanması için işlem gücü kullanmak yerine, kripto paraların kullanılması esas alınıyor. Merge güncellemesi öncesinde Ethereum PoW konsensus mekanizmasını kullanıyordu. PoW’ün temelinde madencilik işlemleri yer alırkan, PoS’a geçiş sonrası yalnız Ether tutanların onay mekanizması görevi görmüş olduğu bir yapıya geçildi. Bu değişikliğin enerji verimliliği sağlamak ve ölçeklenebilirlik problemlerine çözüm bulmak amacıyla yapıldığını söyleyebiliriz.

Artık Ethereum üretilmeyecek, o şekilde mi?

Artık onay ile üretiliyor. Şu demek oluyor ki madenciler için fazladan bir üretim yapılmayacak. Bir ödül mekanizmasında üretilmeyecek. Yalnız ihtiyaç duyulan kadar üretilecek. Enerji kadar insanların bu ağı ne kadar kullandığı da mühim. İnsanlar bu ağı kullandıkça ağ şişmeye başlıyor. Şundan dolayı saniye başına yapabileceğiniz işlem belli. İleride daha çok işlemin blokzincir ağından işleyebilmesi için bunun yapılması gerekiyordu.

O vakit ileride Bitcoin için de aynı güncelleme yapılabilir mi?

Bana Bitcoin için bunun olması zor geliyor. Şundan dolayı tüm topluluğun buna razı gelmesi gerekiyor. Ethereum’da bir nebze topluluğu yöneten bir yapı var. Sadece Bitcoin’in şu anda bir kurucusu bile yok. Bundan dolayı topluluğu yönlendirecek birisi de yok. Dolayısıyla Bitcoin’de bu şekilde bir değişimin yaşanması oldukça zor.

Eskiden kripto paraların white paper’larının ilgi çeken bir özellikleri olurdu. Sadece şimdi bunlar pek önemsenmiyor. Siz ne düşünüyorsunuz?

Proje sayısı oldukça fazla. Takip ve çözümleme edemeyeceğiniz kadar oldukça proje var. O nedenle kripto paranın ‘white paper’ını okuyup yatırım hayata geçirmeye insanoğlu oldukça zaman ayırmıyor, diye düşünüyorum

Sizce bigün dünyadaki tüm paralar kripto hayatına aktarılacak mı?

Bu tarz bir olay olup olamayacağını söyleyemem. Şundan dolayı devletler daima varlıklarını korumak isteyecekler. O yüzden dijital para benzer biçimde mevzularda emekler gerçekleştiriyorlar. Devletler kripto para üretip denetimini ve yönetimini topluma emanet edemeyebilirler. Fakat kendileri bir para üretmek için çabalıyorlar. Kripto para piyasası büyümeye devam ederken de bir halde geleneksel piyasalara paralel bir hale geliyor. Hemen hemen coin terimine alışamamışken stable coin’ler çıktı; şu demek oluyor ki dolar var ise o para var. Hâlâ geleneksel piyasadan ayrılamadı kripto paralar. Kullananların alışkanlıklarını ölçmek oldukça zor. Yeni gelen neslin ne kadar hazır geleceğini ve bu kavramlara ne kadar uyum sağlayabileceğini hemen hemen kestiremiyoruz. Aslına bakarsak mevzu kripto paralardan oldukça, nesillerin dijital dünyaya perspektif ile ilgili olacaktır diye düşünüyorum.

Regülasyon mevzusunda en büyük beklentiniz nedir?

Ilk olarak platformların hizmet verme şeklinin düzenlenmesi gerekiyor. Her platform aynı hassasiyette hizmet vermiyor. Türk platformları denetim edilebiliyor, sadece yabancı platformların merkezleri burada olmadığı için denetim edilemiyor. Bir öteki mevzu da toplumsal medyada yatırım tavsiyeleri veren hesaplar. Hepimiz, her insana hangi kripto parayı alması icap ettiğini söylüyor. Ciddi bir data kirliliği var. Ana para piyasalarında yatırım tavsiyesi vermek yasaktır; toplumsal medyada kimi hesaplar paylaşım yapıyorlar ve altına “Yatırım tavsiyesi değildir” yazıyor. Fakat kripto para borsası hakkında bir şeyler yazmışsanız, bu bir tavsiye oluyor. Bunların denetim edilmesi gerekiyor. Şundan dolayı bu durum direkt yatırımcıya zarar veriyor. Yatırımcı çoğunlukla piyasanın genel gidişatından zarar görmüyor; bu biçim yatırım tavsiyelerinden zarar görüyor.

Yakında yurtdışına açılıyorsunuz. Nereden başlıyorsunuz?

İngiltere ofisimiz epeydir etken. Sistem güncellemesini bekliyoruz. Birkaç ay içinde açmayı planlıyoruz. Avrupa’da bilhassa kimi ülkelere hizmet verebilmek için şirket açma işlemleri devam ediyor.

Bu noktadan sonraki hedefiniz ne?

Artık uğraşmamız ihtiyaç duyulan şeyleri biliyoruz; Web 3.0 dünyası benzer biçimde. Bu alanlarda projeler geliştirmeye devam ediyoruz. Trendin ne yöne gideceğini şu anda kestirmek kolay değil. Öngörülerimiz elbet var. Oyun sektörünün fazlasıyla gelişeceğini, Web 3.0 dünyasının süratli bir halde yaşamımıza uyum sağlayacağını söyleyebiliriz. Web 3.0, direkt yeni neslin dahil olacağı bir şey olduğundan kolay uyum sağlanacaktır. Bu alana yatırımlarımız var. Oyunlara da Paribu Ventures bünyesinde direkt yatırımlar yapıyoruz.

Paribu Ventures’tan da birazcık bahseder misiniz?

Geçen senenin sonunda 30 milyon dolarlık bir fonla kurduk. Şu an için 15’in üstünde yatırımımız var. Bu yatırımlar içinde blokzincir tabanlı oyunlar var. Gene blokzincir tabanlı deeptech projeleri var. Önceliğimiz Web 3.0 dünyası ile ilgili ilgili mevzularda. NFT’ler ile ilgili loyalty sağlayacak projeler var. Paribu Ventures’daki yatırımlarımız her yıl artarak devam edecek. Yatırımlarımızda öncelik, blokzincir tabanlı projeler. Piyasadaki yavaşlıktan dolayı projeler de yavaş aşama kaydediyor ve fonun tamamını hemen hemen dağıtmadık. Sadece yavaşlayan piyasalarda ortaya çıkan projeler bence oldukça daha kıymetli.

Sizden yatırım almak isteyen gençlere bir çağrınız var mı?

Proje geliştirmek zorunda değiliz. Hepimiz her şeyi yapmak zorunda da değil. Kendimizi geliştirmeye bakalım. Daha çok esin alalım, daha çok araştıralım. Yabancı dile öncelik verelim.

Gündemde şu sıralar ABD’de batkı süreci süregelen kripto para borsası FTX var. FTX’de yaşanmış olan son gelişmeler sektörel risk açısından yatırımcılara ne konu alıyor sizce?

Daha ilkin Türkiye’de de global ölçekte de buna benzer vakalar yaşandı; sadece üstünde oldukça durulmadı. Bu durum sektörel bir risk mi, evet. Sadece buradaki büyük sorun, kullanıcı varlıklarının karşılığının olmaması. Biz uzun süreden beri tüm varlıklarımızın denetimlerini yayınlıyoruz. Bu bir regülasyon kuralı değil. Tamamen kullanıcılarımıza karşı sorumluluğumuzdan dolayı bunu yapıyoruz. Açıkçası bunu şu an dünyada icra eden sayıca oldukça şirket yok. Varlıklarını gösteren “işte bunlar kullanıcı varlıklarım” diyenlerin bağımsız bir kuruluşa denetleme yaptırdığını görmüyoruz. Kullananların kripto işlem platformlarında dikkat etmesi ihtiyaç duyulan özelliklerden biri de bu olmalı. Bunun bağımsız bir müessese tarafınca denetlenerek yapılması gerekiyor. Ikimiz de bu denetimi yaptırıyor ve onaylatıyoruz.

Son yaşananlar merkeziyetsiz finans fikrini iyi mi etkiledi?

Merkeziyetsizlik mühim fakat merkeziyetsizlik mevzusunda son kullananların merkeziyetsiz borsaları öğrenmesi, buralara erişmesi, buralarda işlem yapması oldukça zahmetli ve nihai tüketici her şekilde bir yerde merkezi güvenliğe gereksinim duyuyor. O yüzden bu işin merkeziyetsizliğini daima savunsak da bugün çözümün merkeziyetsizlik bulunduğunu söyleyemeyiz. Bir ihtimal daha sıkı denetim çözüm sağlayabilir.

Küresel düzeyde yaşananların Türkiye’ye yansımaları iyi mi olur?

Bu firmaların Türkiye’de kendi temsilcilikleri, Türk bankalarında hesapları var. Daha ilkin de dile getirdiğimiz tehlikeli sonuç mevzular aslen bunlar. Şundan dolayı bu firmalar banka hesaplarını açarken kullanıcının inisiyatifi haricinde fonları tutuyor. Dolayısıyla kullanıcının bu aşamada yapabileceği bir şey yok. Benzer firmaların nerede ise hepsinde aynı risk söz mevzusu. Bu şirketlerin beyan ettikleri benzer biçimde varlıkları sakladıklarına dair bir belge paylaşmaları lüzumlu. Paribu, soğuk cüzdanlardaki kullanıcı varlıklarının banka hesaplarında bir karşılığı bulunduğunu tertipli olarak Mazars Denetim Kurulu’ndan denetletip bunun doğruluğuna dair onay alıyor. Bu denetim raporlarını ParibuLog üstünden de tertipli olarak paylaşıyoruz. Aslına bakarsak tüm kripto para işlem platformlarının da bu mevzuya ehemmiyet vermesi gerekiyor. Kullananların da platformların beyanlarının doğruluğuna dikkat etmesi gerekiyor. Bugün yaşanmış olan bu vaka, yarın başka firmalar de ilgilendiriyor olabilir. O yüzden yatırımcı olarak önlemli davranmakta yarar var. Bu mevzu özelinde neler olacağını ilerleyen günlerde daha net görebileceğiz. Mevzuyla ilgili yeni bilgiler gelmeye devam ediyor ve Paribu olarak ikimiz de gündemi yakından takip edip değerlendiriyoruz.

YASİN ORAL KİMDİR?

1985 senesinde Ankara’da doğan Yasin Oral, yazılım çalışmalarına lise döneminde başladı. 2001’de, hemen hemen lise öğrencisiyken TÜBİTAK’ın bir yarışmasına katıldı ve TÜBİTAK internet sayfası geliştirmelerine dışarıdan destek sağlamış oldu. Üniversite yıllarında taşımacılık sektöründe etkinlik gösteren bir web sitesi kurdu ve site kısa süre içinde nakliyeciler arasındaki koordinasyonu elde eden tek platform haline geldi. 2009’da Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nden mezun olan Oral, 2010’da Türkiye’nin ilk online matbaası matbuu.com’u hayata geçirdi. Bu girişimlerinin yanı sıra tüm dünyada hizmet veren birçok mesafe hesaplama ve rota görüntüleme projesi yaratarak günlük 250 binin üstünde kullanıcıya hizmet vermeye başladı. 2015’te online bilet satın alım platformu Biletgo’yu kurdu. 2015’te Paribu’nun ön hazırlık çalışmalarına başladı. Paribu, 2016’da kuruldu, 14 Şubat 2017’de kullanıma açıldı. Halen Paribu CEO’su olan Oral, Blockchain Türkiye Platformu Yürütme Kurulu üyesi ve Türkiye Genç İş Adamları Derneği üyesidir.