Baş Ağrısı

BAŞ AĞRISI
Baş ağrıları primer ve sekonder olarak sınıflandırılır. Primer baş ağrıları migren ve
migren dışı olarak iki gruptur. Migren dışı grupta en sık gerilim tipi baş ağrısı görülür.
Sekonder baş ağrılarının başlıca nedenleri arasında hipertansiyon, kafa içi basınç artışı,
vasküler nedenler, enfeksiyonlar, hipoksi, hipoglisemi ve ilaçlar düşünülmelidir. Sekonder
baş ağrılarında altta yatan hastalığa yönelik tedavi ve sevk kuralları uygulanmalıdır.

Migren ve Gerilim Tipi Baş Ağrısının Ayırt Edici Özellikleri

Gerilim Tipi Baş Ağrısı; Genellikle 20-50 yaşları arasında başlar, kadınlarda erkeklere göre daha sıktır, stresle ilişki gösterir.
Epizodik tip: Ayda 15 günden az, 30 dakika-7 gün arasında sürer. Hafif veya orta şiddetli, basıcı veya sıkıştırıcı karakterde, bilateral yerleşimlidir. Fiziksel aktiviteyle ilişki göstermez, istirahatle geçmez. Bulantı yoktur. Aura ve prodrom evreleri yoktur. Görmede bulanıklık ve baş dönmesi eşlik edebilir.
Kronik tip: En az 6 ay boyunca, ayda en az 15 gün, hemen her gün olan, daha çok bilateral ve oksipitofrontal yerleşimlidir.

Migren; Genç erişkin kadınlarda daha sık görülür. Dört saatten uzun, 72 saatten kısa sürer. Ağrı sıklıkla tek taraflı, zonklayıcı, orta veya yüksek şiddetlidir. Fizik aktiviteyle artar. Bulantı, fotofobi ve fonofobi ile birliktedir. Olguların %10-20sinde aura vardır. Bu olgular auralı (klasik) migren olarak adlandırılır. Auraların %90ı görsel belirtiler şeklindedir.

Tedavi

Gerilim tipi baş ağrısı tedavisi

İlaçsız tedavi
Hastalara stresle mücadele etme ve gevşeme yöntemleri (düzenli egzersiz, jimnastik,
masaj, sıcak banyo, meditasyon) anlatılmalı, bu işlemlerin tedavinin önemli bir
parçası olduğu vurgulanmalıdır.
Hastaya doktor tarafından güven verilmesi önemlidir.

İlaç tedavisi
Parasetamol : Erişkinlerde 4-6 saatte bir ağızdan 500-1.000 mg (en çok 4 g/gün)verilir.
Asetil salisilik asit : Erişkinlerde 4-6 saatte bir ağızdan 300-900 mg (en çok 4 g/gün) verilir.
İbuprofen : Erişkinlerde günde üç kez ağızdan 400 mg verilir.
Naproksen sodyum : Erişkinlerde günde iki kez ağızdan 500 mg verilir.

Dikkat gerektiren noktalar
Parasetamol ün hepatotoksik etkisi, kronik alkol kullanımı olanlarda günlük izin verilen en yüksek dozdan daha düşük dozlarda da ortaya çıkabilir.
Steroid olmayan antienflamatuvar ilaçlar (SOAEİ) astım ve alerjik hastalıklarda kullanılmamalıdır.
Karaciğer ve böbrek bozukluğu olanlarda SOAEİ dikkatle kullanılmalıdır.
Kafein le kombine analjezik preparatları tercih edilmemelidir.
SOAEİ peptik ülser gibi gastrik yakınmaları olanlarda dikkatli kullanılmalıdır.
Analjeziklerin sürekli ve aşırı dozda kullanılması kronik baş ağrısına neden olabilir.

Sevk
Ateş ve ense sertliği (menenjit, subaraknoid kanama olasılığı)
Konvülsiyon
Bilinç bulanıklığı
Görme bozukluğu
Nörolojik bulgu
Kafa travması ile birlikte bulantı-kusma, rinore veya otore
Ani başlayan ve ilerleme gösteren ya da karakter değiştiren, bir haftadan uzun süren ağrı
Ikınma ve öksürükle artan baş ağrısı (kafa içi basınç artışı olasılığı)
Organik bir nedene bağlı olduğu düşünülen baş ağrısı
Bir aylık tedaviye rağmen iyileşmeyen baş ağrısı
durumlarında hasta sevk edilmelidir.

Migren tipi baş ağrısı tedavisi

İlaçsız tedavi
Hasta bilgilendirilmeli ve migrenin benign bir hastalık olduğu anlatılmalıdır.
Profilaktik açıdan, olası tetikleyici nedenler olan açlık, uykusuzluk, stres, bazı yiyecek
ve içecekler (çikolata, beyaz peynir, sosis, salam, kırmızı şarap) anlatılmalı ve
kaçınılması öğütlenmelidir.

İlaç tedavisi
Profilaksi
Ayda 2-3ten çok atak oluyorsa, profilaktik ilaç tedavisi başlanmalıdır. Başarı oranı %60-70tir.
A. Beta blokörler
Propranolol : Ağızdan günde 2-3 kez alınarak, 20 mg/gün dozundan başlayıp yeterli yanıt alınıncaya kadar en çok 160 mg/gün dozuna çıkılır. Klinik etkin doz 80 mg/gündür.
Metoprolol : Erişkinlerde günde iki kez 50 mg dozunda başlanır, günlük doz 200 mga kadar artırılabilir.
B. Trisiklik antidepresanlar
Amitriptilin : Yatmadan önce ağızdan 10-20 mg, tek dozda kullanılır, bazen 150 mglık doz gerekebilir.
C. Siproheptadin
Erişkinlerde akşamları 4 mg verilir.
D. Flunarizin
Yatmadan önce 5-10 mg kullanılır.

Akut atak tedavisi
SOAEİ çoğu kez bir antiemetikle birlikte kullanılır. Tedaviye atak başlangıcında ya da devam ederken başlanır.
Asetil salisilik asit : Peristaltizmin bozulması nedeniyle emilimi azalacağından kolay
çözünen efervesan tablet formu seçilmelidir. Başlangıç dozu olan 900-1.000 mgdan
sonra, 300 mglık dozları her yarım saatte bir tekrarlanarak, en çok 1.800 mg olacak
şekilde, ağızdan verilir.
İbuprofen günde 2-3 kez, toplam doz 600-1.200 mg olacak şekilde ağızdan verilir.
Naproksen sodyum 500 mglık ilk dozdan sonra her 6-8 saatte bir 250 mg ağızdan verilir.
Parasetamol ün etkili olabileceği gösterilmiş olmakla birlikte, emilim sorunları nedeniyle sonuç alınamayabilir.
Ergotamin başlangıçta 2 mg, sonra yarım saatte bir 1 mg; en çok 6 mg/gün ve 10 mg/hafta olarak kullanılır. Emilim düzensizliği ve yan etkiler sorun yaratabilir.
Metoklopramid antiemetik bir ilaçtır. Bulantı varsa, yatışıncaya kadar 3×10 mg ağızdan verilir.

Yanıt alınamayan şiddetli ağrılarda, triptan grubu ilaçlar ağızdan, intranazal veya deri altına uygulanabilir.

Dikkat gerektiren noktalar
İlaçların gelişigüzel ve aşırı dozda kullanımı kronik baş ağrısına neden olabilir.
Profilaktik tedavi ani olarak kesilmemelidir.
Amitriptilin epilepsili hastalarda kullanılmamalıdır.
Beta blokörler astım ve kalp yetmezliği olan hastalarda kontrendikedir.
Triptanlar kalp hastalığı olan ve hipertansiyonu kontrol altında olmayan hastalarda kontrendikedir.
Hormon replasmanı veya oral kontraseptif alanlarda ağrı kontrol edilemiyorsa tedavi planı gözden geçirilmelidir.
Gebelerde parasetemol dışındaki ilaçlar kullanılmamalıdır.

İzlem
Migren hastaları tedaviye başladıktan 2 hafta sonra yan etkiler, üçüncü haftadan
sonra profilaksi etkinliği yönünden kontrole çağırılmalıdır.
Profilaksi başarılıysa hasta aylık kontrollere çağırılmalıdır. Profilaktik tedavi altı
ay uygulandıktan sonra, doz yavaş yavaş azaltılarak kesilir ve atakların yeniden
başlayıp başlamadığı değerlendirilir.

Sevk
Elli yaşın üstünde ortaya çıkan ağrı
Her zamankinden farklı veya çok şiddetli ağrı
Şiddetli seyreden ilk atak
Profilaksiye yanıt alınamaması
Tedaviye yanıt alınamaması (status migrenozus)
Fokal baş ağrısı ve nörolojik bulgu olması
İlerleyici seyretmesi ve eşliğinde mental bozukluk bulunması
Sistemik hastalık ve hipertansiyon, taşikardi, ateş gibi semptomlarla birlikte olması
durumlarında hasta sevk edilmelidir.

Kaynaklar
1. Headache Classification Committee of the International Headache Society. Classification and Diagnostic
Criteria for Headache Disorders, Cranial Neuralgias, and Facial Pain. Cephalalgia 1988;8(suppl 7):1-96.
2. Ferrari MD., et al. Oral Triptans (serotonin 5-HT(1B/1D) agonists) in Acute Migraine Treatment: A Meta-
analysis of 53 trials. Lancet . 2001; 358(9294):1668-75.
3. van der Kuy PH, Lohman JJ. A Quantification of the Placebo Response in Migraine Prophylaxis. Cephalalgia.
2002; 22:265-70.
4. Tomkins GE., et al. Treatment of Chronic Headache with Antidepressants: A Meta-analysis. Am J Med . 2001;
111:54-63.
5. Dahlof C. Sumatriptan Nasal Spray in the Acute Treatment of Migraine: A Review of Clinical Studies.
Cephalalgia . 999; 19:769-78.
6. Gray RN et al. Drug Treatments for the Prevention of Migraine Headache. Agency for Health Care Policy
and Research Technical Review 2.3, Feb 1999.
7. Gray RN et al. Self-Administered Drug Treatments for Acute Migraine Headache. Agency for Health Care
Policy and Research Technical Review , 2.4. Feb 1999.
8. Krobot KJ, Schroder-Bernhardi D, Pfaffenrath V. Migraine Consultation Patterns in Primary Care. Results
from the PCAOM study 1994-96. Cephalalgia . 1999;19:831-40.
9. Multinational Oral Sumatriptan and Cafergot Comparative Study Group. A Randomized, Double-blind
Comparison of Sumatriptan and Cafergot in the Acute Treatment of Migraine. Eur Neurol 1991;31:314-
322.