Ateş böceği nasıl ışık saçıyor

Yaz gecelerinin karanlığında otların içinde yada havada uçarken parıldayan, yanıp sönerek sarı-yeşil bir ışık veren bir böceği görmüşsünüzdür. Yanına yaklaşıldığında ışığını söndüren, gece karanlığında izini kaybettiren bu böceğin adı ateş böceğidir.

Aslına bakarsak bu böceğin verdiği ışığın ateşle de sıcaklıkla da bir ilgisi yoktur. Bunun bilimsel adı ‘soğuk ışık’tır ki günümüz teknolojisi bu ışığı hemen hemen suni olarak üretmeyi başaramamıştır. Bilim adamları dünyada milyonlarca senedir mevcut olan bu doğa teknolojisinin ilkin emek verme mekanizmasını çözmek sonrasında da yansılamak ederek insanlık hizmetine sunabilmek için çalışmalarına hız vermişlerdir.

Kısa bir süre öncesine kadar sürtünme yada ısı olmadan ışık elde etmenin olanaksız olduğuna inanılıyordu. Iyi mi ki düzgüsel bir ampul kendisine verilen enerjinin yüzde 4’ünü, florasan ampul ise yüzde 10’unu ışığa dönüştürebiliyor, geri kalanını ısı olarak yayıyorsa, ateş böceğinde de benzer bir durum bulunduğunu sanan bilim adamları, böceğin bu iş için kullandığı enerjinin tamamını ışığa dönüştürebildiğini tespit edince hayrete düştüler.

Gelelim ateşböceğinin ışık üretme mekanizmasına… Aslına bakarsak ateş böceklerinin ışık verme reaksiyonları o denli hızlıdır ki bu fonksiyonun kademelerini incelemek nerede ise imkansızdır. Şu demek oluyor ki ışık üretim mekanizması hakkında bilgiler hala teoride kalmaktadırlar. Kati olarak malum bunun moleküler seviyede kimyasal bir işlem olduğu, bazı moleküllerin ayrışarak daha yüksek enerjili hale geçebildikleri ve bu fazla enerjiyi ışığa dönüştürebildikleridir.

Ateş böceğinin karın bölgesindeki ışık organında bulunan guddelerden, ışık elde etmede rol alan iki ana kimyasal madde üretilmektedir. Bunlardan birincisinin kimyasal yapısı aydınlatılmış ve suni olarak elde edilmiştir. İkincisinin ise yapısındaki gizem çözülmesine karşın bileşik olarak üretilmesi hala mümkün olamamıştır.

Ateş böceklerinde üretilen iki kimyasalın birleşiminin de ışık vermeye tam olarak yetmediği, böceğin ışık bölgesine yakın solunum organının ışık verme anında burayı oksijenle beslemesi gerektiği tespit edilmiştir. Bilinmeyen bir başka detay ise bu ışığı hangi şalterin açıp kapadığıdır.

Bu gizemli böceklerin 2,000 çeşidi olup erkekleri uçabilirken dişileri kanatsızdırlar. Erkekler dişileri aramak için geceleri uçarlar ve ışıklarını birbirleri ile kontakt oluşturmak için kullanırlar. En iyi ışık verimini gelişmiş dişiler verir. Ateş böcekleri geceleri 3 saat süreyle ışık verebilirler.

Çoğu zaman ısırarak zehirledikleri salyangozları yedikleri için kireçli toprakların olduğu nemli bölgelerde daha oldukca görünürler. Parlamayı elde eden kimyasal maddeler yardımıyla, kazara onu yiyen bir düşmanı kusmak zorunda kalır ve tekrar başka ateş böceği yemeye girişim etmez.