Ardahanın Coğrafi Yapısı
İlimiz Doğu Anadolu bölgesinin kuzeydoğusunda ve 1.800 m yükseklikte yer alır. Doğusunda Gürcistan ve Ermenistan Güneyinde Kars ve Erzurum Batısında ise Artvin İli sınır teşkil etmektedir.
Arazi yapısı bakımından İlimiz Doğu Anadolu’nun en dağlık ve en engebeli arazi yapısına haizdir. Kent merkezi kendi adını taşıyan ve ortasında Kür (Kura) nehrinin geçmiş olduğu bir ovada kurulmuştur. İlin toplam yüzölçümü 4.842 km2 dir.
Ardahan’da yağışlar; kışın kar senenin öteki mevsimlerinde yağmur olmak suretiyle her mevsimde görülmekle beraber en fazla yağış Nisan Mayıs ve Haziran aylarına rastlar. Senelik 5334 mm. yağış averajı görülmektedir. Kış mevsimi çoğu zaman Ekim ayı sonlarında başlayıp Nisan ayı sonlarına kadar sürmekte olup averaj kar örtülü gün sayısı 1278 gündür. 15 Senelik averaj ısı 37 C° ve averaj bağıl rutubet oranı %71 olarak gerçekleşmiştir. 20 ile 80 arası oranında bulutluluk senelik averaj 2245 gün ve kapalı gün sayısının 51 olarak gerçekleşmesi; ilde iklimin genel olarak serin geçmesinin en mühim sebepleri içinde dikkat çekmektedir. İlkbahar geç donları 15 Haziran’a kadar sürmekte ve güz erken donları da 5 Eylül’de görülmeye başlamaktadır.
Nebat örtüsü
İl genelinde Kısır dağının çevresi hariç öteki dağların neredeyse çoğunun şimal yamaçları saf sarıçam ormanları ile kaplıdır. Değişik olarak Posof çevresinde ladin öteki yapraklı türlerden titrek kavak söğüt huş meşe gürgen kızılağaç mevcuttur. Ek olarak gene Posof alt bölgesinde yaban eriği ahlat üvez karaçalı laden böğürtlen kuşburnu yaban gülü yaban fındığı ve otsu türler olarak da; üçgül karanfil ayı üzümü çan çiçeği kuzu kulağı salkım otu sarmaşık otu geven çilek düğün çiçeği aslan pençesi kekik gelincik vs. bulunmaktadır. Dağların en yüksek kesimleri dahil hiçbiri aşınmamış olup nebat örtüsünün büyük çoğunluğunu naturel davet ve meralar oluşturmaktadır.
Dağlar
Ardahan genel olarak dağlık bir yayla görünümündedir. İl topraklarının görünümü çoğunlukla sıra dağlarla bölünmüş bunların içinde yüksek düzlükler ova ve vadiler şeklindedir. İl toprakları ülkenin genel topografik yapısında görülen batıdan doğuya doğru gittikçe yükselme ve sarplaşmanın son olarak noktasındadır. Ardahan ilinin şimal kesiminde Yalnızçam Dağları (2715m.) güneybatı kesiminde ise Allahuekber Dağlarının (2919m.) uzantıları bulunmaktadır. Kuzeydoğusunda Keldağı (3033m.) doğusunda Akbaba Dağı (3026m.) ve ilin en yüksek noktasını oluşturan Kısır Dağının doruğu (3197m.) ise cenup kesiminde bulunmaktadır.
Bunun haricinde belli başlı bölgeler; Ardahan Göle içinde Kayak Merkezinin üstünde bulunmuş olduğu Uğurlu Dağı (2806m.) Posof-Ilgar Dağı (2918m.) Hanak Serinkuyu ve Çavdarlı Yaylalarının üstünde bulunmuş olduğu Cin Dağı (2957m.) Posof-Arsiyan Dağı (3160m.) Alagöz-Yaylacık Köyleri içinde Ziyaret Tepesi (2494m.) Büyük Sütlüce ve Hoçuvan içinde Kartal Tepesi (2521m.) Ardahan-A.Lıkan-Baştoklu Yaylalarının üstünde bulunmuş olduğu Persokıran Tepesi (2641m.) dikkat çekenler arasındadır.
Vadiler
Ardahan ilinde fazlaca mühim vadiler olmayıp sadece merkez ilçe sınırları içinde Kartalpınar-Balıkçılar-Altaş içinde ve Çıldır ilçesine bağlı Doğankaya-Kotanlı-Kaşlıkaya-Kuzukaya köyleri içinde kura nehrinin geçmiş olduğu yerlerde oluşan Kura Vadisi (Sempatik-Vel/Köroğlu-Kalesi bu vadi içinde) bulunmaktadır.
Çıldır’dan gelip Kura nehri ile birleşen Karaçay’ın Yıldırımtepe civarında oluşturduğu Karaçay Vadisi (Şeytan Kalesi bu vadi içinde bulunmaktadır) ve gene Kurtkale grubu civarında vadi ve kanyon oluşumları görülmektedir. Bu vadiler çoğunlukla naturel orman ve çalılıklar ile örtülüdür. Kurtkale civarındaki vadilerde değişik meyve ağaçları da bulunmaktadır.
Ovalar
Ardahan merkez ilçenin de üstünde kurulduğu Ardahan Ovası 180 km2’lik alan ile ilin en büyük ovasıdır. Ovanın ortasında Kura (Kür) Nehri geçmektedir. Öteki mühim ova ise Göle ilçe merkezinin üstünde kurulu bulunmuş olduğu 150 km2’lik Göle ovasıdır. Göle ovasının yüksekliği averaj 2000m. civarındadır. Ek olarak nispeten daha ufak alanlardan oluşan Hanak ovası (20 km2) ve Hoçuvan Ovası (14 km2) da bu grupta adlandırılabilir. Mevcut ovalar büyük oranda çayırlarla kaplı olup bunların bir kısmında tahıl yem bitkileri ve mühim oranda da davet otu üretimi yapılmaktadır. İlkbahar ve sonbaharda ise hayvan otlatma alanı olarak kullanılmaktadır.
Yaylalar
Ardahan ilindeki mevcut dağların (Bkz. Dağlar) tamamının daha fazlaca cenup yamaçları ve etekleri 3 aylık yaz mevsiminde yayla olarak kullanılmaktadır. Averaj 2000-2800m. yükseklikte olan bu yaylalar haiz olduğu varlıklı otlaklarla hayvancılık için elverişli bir ortam oluşturmaktadır. Değişik olarak Artvin-Ardanuç sınırında Yalnızçam Dağları üstünde bulunan Bülbülhan ve Botanik Yaylası; Erzurum Artvin ve Ardahan’ın iştirakı ile panayır ve pazar amaçlı kullanılmaktadır.
