Akciğer Tüberkülozu (erişkin)

AKCİĞER TÜBERKÜLOZU (ERİŞKİN)

Tüberküloz, Mycobacterium tuberculosis in akciğer ve larenks tüberkülozlu hastalardan
sağlam kişiye solunum yöntemiyle bulaşması sonucunda ortaya çıkar. Vatanımızda en sık
genç erişkinlerde ve erkeklerde görülür. Basili alan bireylerde ilkin tüberküloz enfeksiyonu
gelişir. Bu kişilerin %5-10unda hemen sonra tüberküloz hastalığı gelişmektedir.

Tüberküloz hastalığı günümüzde, organ tutulumu olarak şu şekilde sınıflanmaktadır:
Akciğer tüberkülozu
Balgam yaymasında basil gösterilmesine bakılırsa:
– Yayma pozitif (+) akciğer tüberkülozu
– Yayma negatif (-) akciğer tüberkülozu
Akciğer dışı organ tüberkülozu

Tüberküloz hastalığının cemiyet sağlığı açısından en mühim tipi yayma (+) akciğer
tüberkülozudur.
Hastalık değerlendirilirken dikkate alınması ihtiyaç duyulan öteki bir nokta, hastanın daha
ilkin tüberküloz tedavisi alıp almadığıdır. Hasta daha ilkin tüberküloz ilacı almamış yada
bir aydan kısa bir süre tedavi almışsa yeni olgu olarak tanımlanır.

Tüberküloz kontrolü
Tüberkülozun kontrolünde amaç, yayma (+) akciğer tüberkülozu olgularının %70ini
saptamak ve saptanan hastaların da %85inin iyileşmesini (kür) sağlamaktır. Bu hedefe
her ilaç dozunun bir gözetmen tarafınca içirildiği direkt gözetimli tedavi (DGT)
ile ulaşmak ihtimaller içindedir.

Tanı
Semptomlar
Genel semptomlar:
Kilo kaybı, ateş, gece terlemesi, halsizlik, iştahsızlık
Solunum sistemi semptomları:
Öksürük (bilhassa üç haftadan uzun devam eden), balgam, hemoptizi, göğüs ağrısı,
nefes darlığı, ses kısıklığı (larenks tutulumunda)
3 haftadan uzun devam eden öksürük en mühim semptomdur, şundan dolayı tüberkülozda her öksürük
hastalığı yayar.

Fizik muayene
Özgül bir muayene bulgusu yoktur. Fizik muayene düzgüsel olabileceği benzer biçimde, hasta oldukca
ağır emare ve bulgularla da başvurabilir.

Laboratuvar
Akciğer grafisi tek başına tanı koydurmaz.
Kati tanı, mikroskobik olarak balgamda tüberküloz basilinin gösterilmesiyle konur.
Üç haftadan uzun devam eden öksürük yakınmasıyla başvuran her kişide, 24 saat içinde üç
kez (ilk başvuruda alınan, gece süresince toplanan ve sabah çıkarılan, ikinci örnek
getirildiğinde alınan balgam örneklerinde) tüberküloz basili aranmalıdır. Balgam araştırma
yöntemi için Sıhhat Bakanlığı rehberlerine (kaynak
no:2) başvurulabilir. Balgam
örnekleri, incelendikten sonrasında kültür için verem savaşı dispanserine gönderilmelidir.
Yayma (+) akciğer tüberkülozu tanısı aşağıdaki durumlarda konur:
Üç balgam örneğinden minimum ikisi yayma (+) ise
Üç balgam örneğinden biri yayma (+) ve akciğer grafisinde tüberkülozla
uyumlu bulgu var ise
Üç balgam örneğinden biri yayma (+) ve bu örneğe ilişik kültürde tüberküloz
basili üremişse

Tedavi
Tüberküloz ilaçlarının her dozu, tüm tedavi süresince bir görevlinin nezarete altında
(DGT) içirilir. İlaçlar her gün bir kerede ve aç karnına verilmelidir.
Tedavi süresi 6 ay olup iki dönemden oluşur:
Başlangıç Süreci: İlk iki ay 4 ilaçla
Devam Süreci: Son dört ay 2 ilaçla

BAŞLANGIÇ DÖNEMİ:
Dört ilaç bir arada kullanılır; HRZ ve E (ya da S)
1.İzoniazid (H); 5mg/kilo (10-15), max 300mg
2.Rifampisin (R); 10mg/kilo(10-15), max 600mg
3.Pirazinamid (Z); 25mg/kilo(20-40), max 2000mg.
ya da
Morfozinamid ; 40mg/kilo(40-60), max 3000mg
4.Etambutol (E); 15mg/kilo(15-25), max 2500mg.
ya da
Streptomisin (S); 15mg/kilo(12-18),max 1000mg.
Tedavinin amacı; erken bakterisidal aktivite, direnç gelişimini önleme.
Klinik Neticeleri; bulaşıcılık önlenir, ölümler azalır, klinik iyileşme.
Süre 2 ay

DEVAM DÖNEMİ:
İki ilaç birden kullanılır HR
1.İzoniazid (H); 300mg.
2.Rifampisin (R); 600mg.
Tedavinin amacı; sterilizan aktivite sağlamak
Klinik Neticeleri; kür sağlanır, relapslar önlenir.
Süre 4 ay.

Hasta ve yakınlarına tavsiyeler
Tedavide beslenme, istirahat, hava değişimi benzer biçimde uygulamaların bir görevi yoktur.
Hastalık çoğunlukla aile içinde bulaştığından, her yayma (+) akciğer tüberkülozu
hastasının beraber yaşamış olduğu aile fertleri ve beraber uzun vakit geçirdiği kişiler
tüberküloz açısından değerlendirilmelidir.
Ortamın havalandırılması basil yoğunluğunu düşüreceğinden, hastanın odası sık
sık havalandırılmalıdır.
Tüberküloz solunum yolu ile bulaştığından, çatal, kaşık benzer biçimde gereçlerle bulaşmaz.
İlaçlar bir defada ve aç karnına içilmelidir.

İzlem
Tedavi izleminde en mühim nokta, hastanın ilaç alımının tertipli olarak nezaret
altında yapılmasını sağlamaktır. İlaçlara bağlı olarak iştahsızlık, bulantı, kusma ve
karaciğer enzimlerinde yükselme gözlenebilir. Bu yakınma ve bulgular ortaya çıktığında
sevk edilmelidir.

Sevk
Tüberküloz hastalığı yada şüphesi olan her erişkin, tanı konulması, tedavi planı,
ilaçların parasız sağlanması ve tedavinin tertipli yürütülmesi; hastanın aile fertleri ve
yakın temasta bulunmuş olduğu kişiler de tarama amacıyla verem savaşı dispanserine (VSD) sevk
edilir.

Tüberküloz hastalığını düşündüren semptomları olan, sadece yayma incelemelerinde
basil gösterilemeyen
Yalnızca bir balgam örneğinde yayma (+) olup akciğer grafisi düzgüsel olan
Yayma (+) olup daha ilkin bir aydan uzun süre tüberküloz tedavisi almış olan
Tedavi esnasında iştahsızlık, bulantı, kusma ve karaciğer enzimlerinde yükselme
saptanan
Tedavide beşinci ayın sonundaki denetim balgam yaymasında basil saptanan hastalar
verem savaşı dispanserine sevk edilmelidir.

Sevkte dikkate alınması ihtiyaç duyulan en mühim nokta, hastalığın seyahat esnasında yayılma
olasılığıdır. Yayma (+) akciğer tüberkülozlu hastaların hava dolaşımı iyi olmayan bir
araçla sevki uygun değildir.

Kaynaklar
1. Pio A, Chaulet P. Tuberculosis Handbook. WHO/TB/98.253, Geneva, 1998.
2. Verem Savaşı Daire Başkanlığı. Tüberküloz Hastalarının Tanı, Tedavi ve İzlenmesi. Sıhhat Bakanlığı
Sıhhat Projesi Genel Koordinatörlüğü ve Verem Savaşı Daire Başkanlığı, Ankara, 1998.
3. Treatment of Tuberculosis Guidelines for National Programmes. WHO/TB/97.220, 1997.
4. Crofton J., Horne N., Miller F. Klinik Tüberküloz, Yüce Yayınları, 1995.
5. Who Global Tuberculosis Report. 2001 WHO/2001.
Kaynak : Sıhhat Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi