Akciğer Tüberkülozu (çocuk)

AKCİĞER TÜBERKÜLOZU (ÇOCUK)

Çocukluk çağı tüberkülozu, çoğu zaman, erişkin bir tüberküloz hastasının yaymış olduğu
Mycobacterium tuberculosis basilini evlatların inhale etmesi sonucu gelişir. Çoğunlukla
hiler lenfadenopati ve akciğerde konsolidasyonlarla seyreder. Adölesan döneminde erişkin
(reaktivasyon) tipi tüberküloz görülebilir.

Risk faktörleri
Ailede tüberkülozlu bir hasta olması
İlk beş (bilhassa ilk) yaşta tüberküloz enfeksiyonunun tüberküloz hastalığına
dönüşme olasılığı oldukca yüksektir. Ek olarak, bu yaş grubunda yaşamı tehdit eden
menenjit ve miliyer tüberküloz daha sık gelişir.
Enfeksiyondan sonraki ilk 6 ayda tüberküloz hastalığı gelişme riski en yüksektir ve
bu risk 2 yıl süresince yüksek kalır.
İmmün sistemin baskılandığı durumlar (malnütrisyon, kızamık, suçiçeği, boğmaca,
HİV enfeksiyonu, lösemi ve lenfoma benzer biçimde maligniteler, kronik böbrek yetersizliği,
kortikosteroidler ve immün sistemi baskılayıcı tedaviler, immün yetersizlikler)

Tanı
Öykü
Ev içinde tüberkülozlu bir hastanın olması tanısal açıdan oldukca önemlidir.

Semptomlar
Öksürük, ateş, kilo kaybı, kilo alamama, gece terlemesi, halsizlik ve iştahsızlık
Çocuklarda yaş küçüldükçe bu semptomların görülme sıklığı azalır.

Fizik muayene
Özgül bir fizik muayene bulgusu yoktur. Fizik muayene düzgüsel olabilir.
Akciğerdeki lezyona bakılırsa ral, ronküs ya da tuber sufl (bronşiyal solunum) duyulabilir.
Minik çocuklarda lenfohematojen yayılım sık olduğundan hepatomegali ve/yada
splenomegali görülebilir.

Laboratuvar
Radyolojik bulgular
Akciğer grafisinde hiler ya da paratrakeal lenfadenopati, konsolidasyon, atelektazi,
plevral efüzyon, miliyer görünüm, erişkin tip tüberküloz var ise kavite olabilir.
Tüberkülin deri testi
PPD kullanılarak meydana getirilen tüberkülin deri testi pozitifliğine aşağıdaki ölçütlerle karar
verilir:
BCG’siz
0-4 mm; Negatif kabul edilir.
5-9 mm; Şüpheli kabul edilir. Testten sonraki 7-14 gün içinde kontrol yinelenir;
ölçüm 5-9 mm ise negatif, 10 mm ve üstünde ise pozitif kabul edilir.
10 mm ve üstü; Pozitif kabul edilir.
BCG’ l i
0-4 mm; Negatif kabul edilir.
5-14 mm; BCG ye bağlı olduğu kabul edilir.
15 mm ve üstü; Pozitif kabul edilir.

Bağışıklığı baskılanmış, malnütrisyonlu, HİV enfeksiyonlularda 5 mm ve üstü pozitif kabul edilir.

Bakteriyoloji
Tüberküloz hastalığı düşünüldüğünde, mümkünse bakteriyolojik araştırma yapılmalıdır.
Hasta çıkarabiliyorsa balgam, çıkaramıyorsa açlık mide suyu örneği alınır. Tüberküloz
basilleri için mikroskobik araştırma ve olanak var ise kültür yapılır.
Çocukluk çağı tüberkülozunda bakteriyolojik tanı oranı oldukca düşüktür.

Bakteriyolojik olarak kanıtlanamayan durumlarda, tanı birçok faktörün bir arada
değerlendirilmesiyle konur:
Tüberkülozlu bir hasta ile temas öyküsü
Tüberküloz hastalığı şüphesiyle değerlendirilen evlatların yakınları, aile
fertleri ve sık görüştüğü kişiler içinde, verem savaşı dispanserinde meydana getirilen
taramada kaynak olgu saptanması
Tüberkülin deri testinin pozitif olması
Öykü ve fizik muayene bulguları
Radyolojik bulgular

Tedavi
Başlangıç tedavisi döneminde 2 ay üç ilaç kullanılır:
İzoniazid (H); 10-15 mg/kilo/gün (en oldukca 300 mg/gün)
Rifampisin (R); 10-15 mg/kilo/gün (en oldukca 600 mg/gün)
Pirazinamid (Z); 20-40 mg/kilo/gün (en oldukca 2 gr/gün)
ya da
Morfazinamid (M)*; 40-60 mg/kilo/gün (en oldukca 3 gr/gün)

Devam tedavisi döneminde 4 ay iki ilaç kullanılır:
İzoniazid (H) 10-15 mg/kilo/gün (en oldukca 300 mg/gün)
Rifampisin (R) 10-15 mg/kilo/gün (en oldukca 600 mg/gün)
*Vatanımızda pirazinamid yerine morfazinamid kullanılabilmektedir. Dozlara dikkat edilmelidir.

Tedavinin tertipli ve devamlı verilmesi oldukca önemlidir. Bu yüzden, direkt gözetimli
tedavi uygulanması önerilir. İlacın her bir dozu bir sıhhat çalışanının nezarete altında
içirilmelidir.

Korunma
1. Tüberkülozlu erişkin hastanın tedavisi, basil kaynağını yok ederek bulaşmayı önler.
2. BCG aşısı, doğumdan sonrasında ikinci ayda ve ilköğretim birinci sınıfta yapılır.
3. Tüberküloz enfeksiyonu (tüberkülin testi pozitif olan sadece klinik yada
radyolojik bulgu saptanmayan) yada tüberkülozlu bir hastayla temas öyküsü
(enfeksiyon şüphesi) olan kişilerde, koruyucu ilaç tedavisi tüberküloz hastalığı
gelişimini belirgin olarak azaltır

Koruyucu ilaç tedavisi aşağıdaki durumlarda uygulanır:
Tüberkülin deri testi pozitif olan 6 yaşından ufak tüm çocuklar
Akciğer tüberkülozlu bir hasta ile aynı evde oturan 15 yaş ve altındaki çocuklar
(tüberkülin deri testi negatif olsa bile)
Temas öyküsü olan immün sistemi baskılanmış çocuklar (tüberkülin deri testi negatif
olsa bile)
Tüberkülozlu anneden doğan bebekler
Tüberkülin deri testinin negatifken, arada BCG yapılmamış olmak kaydıyla, minimum
6 mmlik artışla 12 ay içinde pozitifleştiği çocuklar
Koruyucu ilaç tedavisinde;
İzoniazid 10 mg/kilo/gün (en oldukca 300 mg/gün) 9 ay süreyle verilir.
Kaynak olgu izoniazid e dirençliyse;
Rifampisin 10 mg/kilo/gün (en oldukca 600 mg/gün) 6 ay süreyle verilir.

İzlem
Tedaviye başlandığı gün hastanın bildirimi yapılır.
Beslenme düzenlenir.
Tamamlanmamış aşılar tamamlanır.
Hasta, verem savaşı dispanseriyle beraber tertipli aralıklarla izlenir. Birinci
ay sonunda tedaviye cevap değerlendirilir. Sonrasında hasta aylık dönemlerle
izlenir.

Sevk
Verem Savaşı Dispanserine sevk
Tüberküloz hastalığı yada şüphesinde her çocuk, tanı konulması, tedavi planı, ilaçların
parasız sağlanması ve tedavinin tertipli yürütülmesi için verem savaşı dispanserine
gönderilir.
Kaynak olgunun saptanması için, hastanın aile fertleri ve yakın temasta bulunmuş olduğu
kişiler tarama amacıyla verem cenk dispanserine sevk edilir.

Hastaneye sevk
Solunum zorluğu bulunan ya da genel durumu bozuk olan
Miliyer tüberkülozlu
Kemik, eklem, menenks benzer biçimde akciğer dışı tüberküloz hastalığı olan
hastalar hastaneye sevk edilmelidir.

Kaynaklar
1. Verem Savaşı Daire Başkanlığı. Tüberküloz Hastalarının Tanı, Tedavi ve İzlenmesi. Sıhhat Bakanlığı
Sıhhat Projesi Genel Koordinatörlüğü ve Verem Savaşı Daire Başkanlığı, Ankara, 1998.
2. Pio A, Chaulet P. Tuberculosis Handbook. WHO/TB/98.253, Geneva, 1998.
3. Inselman LS, Kendig EL. Tuberculosis. Chernick V, Boat T, ed. Kendig’s Disorders of the Respiratory
Tract in Children. 6th ed. Philadelphia: Saunders, 1998.
4. American Academy of Pediatrics. Tuberculosis. Pickering LK, ed. 2000 Red Book: Report of the Committee
on Infectious Diseases. 25th ed. Elk Grove Village, IL: American Academy of Pediatrics. 2000:593-613.
Kaynak : Sıhhat Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi