Afrika’nın İncisi Uganda ve Ticaret

Bu ayki köşemde Afrika’nın incisi Uganda’dan bahsedeceğim. İsmini güneydeki özerk Buganda Krallığı’ndan alan ülkenin başkenti Kampala, ülke nüfusu da yaklaşık 50 milyondur.

15. yy’dan itibaren birçok krallığa ev sahipliği yapan Uganda 19. Yy’da Britanya sömürgesi olmuştur. 1962 yılında bağımsızlığını ilan edince Buganda kralı Edward Mutesa yeni ülkenin ilk devlet başkanı olmuştur. 1966 yılında ikinci başbakan Milton Obote başkan olmuştur. 25 Ocak 1971 yılında ise İdi Amin yönetimi ele geçirerek diktatörlüğünü kurmuştur.

İdi Amin iktidarını sürdürmek için ülke içinde toplu katliamlar gerçekleştirdi. Onun rejimi sırasında tahminen 80.000–500.000 Ugandalı öldürüldü.

Zulümlerinin yanı sıra, azınlıkta olan yatırımcı Hintlileri Uganda’dan zorla çıkardı. Amin’in saltanatı, 1979’da Ugandalı sürgünlerin yardımıyla Tanzanya güçlerinin Uganda’yı işgal ettiği Uganda-Tanzanya Savaşı’ndan sonra sona erdi. Şu an ki başkan Yoweri Museveni ise ülkeyi 1986 yılından beri yönetmektedir.

Ülke, hem ham petrol hem de doğal gazın büyük ölçüde kullanılmayan rezervlerine sahiptir. 1986’dan beri hükümet (yabancı ülkeler ve uluslararası kuruluşların desteğiyle), İdi Amin rejimi ve ardından gelen iç savaş sırasında harap olmuş bir ekonomiyi iyileştirmek için harekete geçti.

Uganda, Hint Okyanusu’ndaki Mombasa Limanı’na erişim için doğal olarak Kenya’ya bağımlıdır. Tanzanya’nın iç kesimlerindeki Arusha’ya ve Hint Okyanusu’ndaki Tanga Limanı’na demiryolu ile bağlanan Uganda’daki Bukasa ve Tanzanya’daki Musoma’nın göl kenarındaki limanları üzerinden denize ikinci bir erişim yolu oluşturma çabaları yoğunlaşmış durumda.

Uganda, çoğunlukla Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık’ta ikamet eden geniş bir diasporaya sahiptir. Bu diaspora, havaleler ve diğer yatırımlar (özellikle mülk) yoluyla Uganda’nın ekonomik büyümesine büyük katkı sağlamıştır.

Dünya Bankası’na göre Uganda, 2016 yılında yurt dışından tahmini 1.099 milyar ABD doları havale aldı ve Doğu Afrika Topluluğu’nda Kenya’dan (1.574 milyar ABD doları) sonra ikinci oldu.

Uganda, ülke genelinde dağılmış bol enerji kaynakları ile zengin bir şekilde donatılmıştır. Bunlar hidroelektrik, biyokütle, güneş, jeotermal, turba ve fosil yakıtları içerir.

Uganda ve Tanzanya, 13 Eylül 2016’da iki ülkenin 1.445 km uzunluğunda, 3.5 milyar dolarlık bir ham petrol boru hattı inşa etmesini sağlayacak bir anlaşma imzaladı.

Doğu Afrika Ham Petrol Boru Hattı (EACOP) olarak da bilinen Uganda-Tanzanya Ham Petrol Boru Hattı (UTCOP), Doğu Afrika’da türünün ilk örneği olacak ve Uganda’nın petrol zengini Hoima bölgesini Tanga Limanı üzerinden Hint Okyanusu’na bağlayacak.

Uganda’nın yatırımı kolaylaştıran olumlu ortamı ve özel sektör yatırımının geniş varlığı, Power Africa hedeflerine ulaşmak için benzersiz bir fırsat sunuyor. Uganda, 2001’den beri üretim, iletim ve tedarik segmentlerinin ayrıştırılmasıyla serbestleştirilmiş ve mali açıdan uygun enerji piyasalarına sahip olan birkaç Sahra altı Afrika ülkesinden biridir.

Sektör düzenlemesini ve denetimini üstlenen bağımsız bir Elektrik Düzenleme Kurumu bulunmaktadır. En büyük dağıtım şirketi olan UMEME, özel sektöre aittir ve dağıtım ve perakende için 20 yıllık bir imtiyaza sahiptir.

Ticaret rakamlarına bakıldığında mineral yakıtlar, inci, motorlu kara taşıtları, makina, demir-çelik, plastik malzemeleri, ilaç, hububat ve elektrik malzemeleri en çok ithal edilen kalemlerdir. En çok ithalat yaptığı ülkeler ise Çin, Hindistan, Tanzanya, BAE, Kenya’dır. Türkiye’den en çok motorlu kara taşıtları, makine, hububat, demir-çelik, buğday ve elektrik malzemeleri ithal etmektedir.

İhracat rakamlarına bakıldığında ise inci, kahve-çay, mineral yakıtlar, yenilen sebze ve balık başta yer almaktadır. En çok ihracat yaptığı ülkeler BAE, Kenya, Güney Sudan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve İtalya’dır. Türkiye’ye en çok mineral yakıt, yağlı tohum, kahve-çay, tütün ve kakao ihraç etmektedir.

Elektrik sektöründe birçok Türk markası yine pazarda mevcut. Bu markalardan birkaçı başta Sigma Elektrik, Tense Elektrik, Onka Elektrik, Kaltes Elektrik, Yavuz Pano, Aksa Jeneratör, Arken Jeneratör, Entes Elektronik’tir. Aynı zamanda Türk inşaat firmaları da bu pazar ile oldukça yakından ilgilenmektedir.

Gülsan Holding, Rwekunyu-Apac-Lira-Puranga güzergahındaki 100 km uzunluğundaki yol yapım işini üstlenmiştir.

Rönenans MEA yine Uganda Amerikan Büyükelçiliği ek binalarının yapımını üstlenmiştir. Dolsar, Kampala, Uganda’da bulunan UMEA Ticari ve Konut Kompleksi Projesi inşaat işlerini sürdürüyor.

Aynı zamanda İntek Kalıp ve İskele, Uganda’daki köprü ve viyadük projesinde çözüm ortağı oldu. Bilindiği üzere Uganda-Tanzanya Ham Petrol Boru Hattı projesine de birçok Türk firması teklif vermiştir.

Diğer Afrika ülkelerine nazaran daha stabil bir siyasi ve ekonomik ortamın oluşu, diğer yabancı yatırımcıların da henüz tam olarak keşfedemediği Uganda pazarı Türk yatırımcılar için bir fırsat olarak değerlendirilmelidir.

Görüşmek dileğiyle…