PARA RÖPORTAJ/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Türkiye’de yıllık 3.5 GW (gigavat) fotovoltaik panel üretim kapasitesine ulaşan ELİN Enerji, ABD’de ‘Sirius’ markasıyla bin MW/yıl kapasiteli güneş paneli fabrikası kuruyor. Yapacağı yatırım karşılığında ABD hükümetinden 70 milyon dolarlık hibe teşvik alacak olan ELİN Enerji, yatırım için yer seçimine ise Teksas ve Georgia eyaletlerinin vereceği teşviklere göre karar verecek. Eyalet seçimi dışında tüm satın almalar ve sözleşmelerin tamamlandığını söyleyen ELİN Enerji Yönetim Kurulu Başkanı Arda Yalı, ABD’de kuracakları fabrikada seri imalatın 2023 Aralık’ta başlayacağını vurguladı. ABD’deki güneş paneli fabrikası için Sivas’ta “hücre” üretimi yatırımı yapacaklarını açıklayan Yalı, Ankara’daki lityum teknolojisiyle batarya üretimi yatırımının ise 2024 yılı ilk çeyreği sonu itibarıyla üretime geçeceğini kaydetti. 2017’den beri Hırvatistan’da iştirakleri ELSUN Enerji ile güneş taahhüdü yaptıklarını, proje geliştirdiklerini vurgulayan Yalı, Avrupa coğrafyası içinde 950 MW’lık en büyük solar park projesi geliştirdiklerini ve bu projenin Avrupa’da yatırımları olan global bir şirkete satışıyla ilgili görüşmelerin sürdüğünü açıkladı. Hırvatistan’da henüz geliştirme aşamasında olan 400 MW’lik bir solar park projeleri daha olduğunu aktaran Yalı, “400 MW, 16 farklı lokasyonda 10-18 MW büyüklüğünde GES’lerden oluşacak. Daha küçük yatırımcıların ilgisini çekecek” dedi.
“Her Fabrika Bir Kaledir” sözünün bilinciyle hareket ettiklerini söyleyen ELİN Enerji Yönetim Kurulu Başkanı Arda Yalı ile ELİN Enerji’nin yatırımlarını ve hedeflerini konuştuk. Yalı ile sohbetimize yurtiçi yatırımlarla başladık.
“KAPI HEP ELİN’E AÇILDI!”
“ELİN’in” adının elektrik ve inşaattan geldiğine dikkat çeken Arda Yalı, şirketin kurulduğu ilk yıllarda şehir şebekelerinin elektrik altyapıları ve benzeri işlerini yaptığını aktardı. 1986’da savunma sanayi şirketlerinden üst yapıya ilişkin taahhüt işleri aldıklarını vurgulayan Yalı, yıllar itibarıyla alışveriş merkezlerinden, şehir hastanelerine kadar birçok projede elektrik taahhüt işleri üslendiklerinin altını çizdi. Türkiye’de güneş enerjisinden elektrik üretimi yatırımlarına 2012’de yöneldiklerini belirten Yalı, “2014’te Denizli Acıpayam’daki 7.4 MW’lık GES projesinin taahhüt işlerini üstlendik. 2015’in ilk çeyreğinde devreye alındığında santral, Türkiye’de kurulu en büyük santraldi. Bu proje dikkat çekti. Önemli bir referans kaynağı oldu. Öyle ki, benzer projelerde, kapı hep ELİN’e açıldı. Türkiye’de güneş enerjisi pazarının büyüyeceğini görünce, fotovoltaik (PV) modül imalatına yöneldik” dedi.
“KENDİ MARKAMIZ SİRİUS’U YARATTIK”
ELİN ENERJİ’nin 2017 yılı başında Çinli bir grup ile güneş panellerini fason olarak üretmek üzere işbirliğine gittiğini söyleyen Yalı, şunları kaydetti:
“Teknoloji partnerimiz oldu. Başkent Organize Sanayi Bölgesi’ndeki (OSB) fabrikamızı 15 milyon dolar yatırımla kurduk. 2018’de seri üretime geçtik. İlk etapta yıllık 250 MW’lık üretim kapasitesi ile işe başladık. Şu an dört blokta 32 bin metrekare kapalı alana sahip Başkent OSB’deki fabrikamızda, yıllık 2 bin 500 MW kapasiteye ulaştık. Covid-19 pandemisi nedeniyle Çinli teknoloji partnerimiz çekildi. Alman şirket ile anlaştık, panellerinin fason imalatına başladık. Yurtiçinde talep fazlalığı nedeniyle, kendi markamız ‘Sirius’u yarattık. Daha sonra Çin ve Türkiye’nin önde gelen markalarının fason imalatını da üstlendik. Halihazırda Başkent OSB’deki standart PV modül üretimimizin yüzde 70’ini Sirius oluşturuyor. Üretimin yüzde 30’u ise fason imalatlarımıza ayrılmış durumda.”
HEM VERİM HEM KAPASİTE ARTIRILACAK
10 bin metrekare kapalı alana sahip ikinci PV modül fabrikasını Ankara Sanayi Odası (ASO) 2. OSB’de kurduklarını söyleyen Yalı, geçen ay faaliyete geçen fabrikanın yıllık bin MW kapasiteye sahip olduğunu kaydetti. Yalı, yeni fabrikada, “topcon” olarak ifade edilen, yenilikçi PV modül ürettiklerini dile getirdi. Türkiye’de yenilikçi PV modülünü ilk üreten firma olduklarının altını çizen Yalı, iki fabrikayla beraber yıllık 3 bin 500 MV üretim kapasitesine ulaştıklarını kaydetti.
ASO 2. OSB’de fason üretim yapmayacaklarının altını çizen Yalı, 2023 yılı Aralık’ta başlatılacak kademeli bir geçişle Başkent OSB’deki fabrikanın üç hattının da 2024 yılı Mart ayı itibarıyla “topcon” üretime geçeceğini ifade etti. Yalı, tesiste Sirius dışında fason üretimi yapılan diğer firmaların da bu teknolojiden faydalandırılacağını dile getirdi. Yalı, yeni teknolojiye geçişin verimi yüzde 5 artırdığını kaydetti.
Panel dizaynında da değişikliğe gitmeyi planladıklarını açıklayan Yalı, şu anda 575 watt olan kapasiteyi, dizaynla oynayarak 630 watt’a çıkaracaklarını açıkladı. Fabrikada “topcan’a” dönmek için gelecek yıl 4 milyon dolar yatırım gerekeceğini ifade eden Yalı, üç hatta yaşanacak yaklaşık toplam 45 günlük ciro kaybının ise 30 milyon dolar olacağını dile getirdi.
“TALEBE YETİŞEMİYORUZ”
Yurtiçinde talebe yetişemediklerini söyleyen Yalı, bu nedenle üretimin sadece yüzde 5’ini ihraç ettiklerini kaydetti. Başkent OSB’deki fabrikada ürettikleri “Sirius” marka panelleri ihraç ettiklerini belirten Yalı, bu sene toplamda 100 MW’a yakın ihracat yapmayı planladıklarını vurguladı. İhracat pazarlarını Kuzey Makedonya, Tunus ve Hırvatistan olarak sıralayan Yalı, ABD’ye küçük miktarlı bir ihracatları olduğunu, üç ay sonra da Romanya’ya ihracat yapacaklarını aktardı. Yalı, ihracatta hedef pazarlarını Romanya, Balkanlar, Afrika ülkeleri olarak açıkladı.
GES yatırımlarındaki artışa paralel kapasite artışlarının gündemlerinde olduğunu dile getiren Yalı, Başkent OSB’deki fabrikanın yan parselinde büyüme alanları olduğuna işaret etti. Yalı, “Bir bu kadar daha büyüyebiliriz. İnşaat devam ediyor. Yeni bina 28 bin metrekare kapalı alana sahip, tek gövde olacak. Yaklaşık 35 milyon dolara mal olacak. İnşaatın Ekim ayı gibi tamamlanmasını öngörüyoruz. Orada farklı imalatlar yapmayı düşünüyoruz. Bunlardan ilki, BIPV olarak ifade ettiğimiz, binalar ile bütenleşik olarak cam görünümlü PV modülü imalatı olacak. Daha niş olan bu üründe, ihracat oranımızın yüzde 30’un üzerine çıkabileceğini düşünüyoruz” dedi.
Yalı, yenilenebilir enerji markasıyla üretecekleri her şeyin markasının “Sirius” olacağını sözlerine ekledi.
BATARYA ÜRETİMİ DE YAPACAK
ELİN Enerji, depolamalı RES ve GES yatırımları için batarya üretimi de yapacak. Başkent OSB’deki inşaatı bu yıl Ekim’de tamamlanacak büyüme alanında lityum teknolojisiyle batarya üretimi de yapacaklarını açıklayan Yalı, 280 amper saatlik bataryalar üreteceklerini kaydetti. Yalı, açıklamalarını şöyle sürdürdü:
“Bildiğiniz üzere Türkiye’de depolamalı RES ve GES lisansları dağıtıldı. Bu yatırımlarla birlikte batarya ihtiyacı ortaya çıktı. 10 GW kapasite dağıtılmıştı. Batarya tesisimizle, bunun 1 GW’ını karşıyabileceğiz. Batarya tesisinin imalata geçmesi 2024 yılı ilk çeyreğin sonu gibi olur. Depolamalı RES ve GES yatırımlarının ise 2025 ve 2026 yıllarında hızlanacağını öngörüyoruz. O tempoya yetişeceğiz. Şirket olarak; halihazırda depolamalı RES/GES kapasitelerinin satış tarafıyla da ilgileniyoruz.”
HIRVATİSTAN’DA BÜYÜMEYE DEVAM EDECEK
ELİN Enerji’nin, 2017’den beri Hırvatistan’da güneş taahhüdü yapan, proje geliştiren ELSUN Enerji adında bir iştiraki bulunuyor. Arda Yalı’nın verdiği bilgiye gore; ELSUN Enerji, gerekli izinleri alarak toprak üzerine elektrik santralleri yapılmasının önünü açıyor. ELSUN Enerji’nin yüzde 50’si ELİN Elektrik’e, yüzde 50’si Hırvatistan’daki yerel firma Luma Enerji’ye ait. Avrupa coğrafyası içinde en büyük solar parkını geliştiren ELSUN Enerji, onun taahhüdünü de 2024 yılında yapacak. ELSUN, Avrupa’da yatırımları olan global bir şirkete, 900 milyon dolar yatırım büyüklüğüne sahip 950 MW kapasiteli bu projeyi satacak. Yalı, “200 milyon dolara bu projeyi, çıplak arazisini satmış olacağız” dedi.
Hırvatistan’da henüz geliştirme aşamasında olmak üzere 400 MW’lık solar park projeleri olduğunu belirten Yalı, “400 MW, 16 farklı lokasyonda 10-18 MW büyüklüğünde GES’lerden oluşacak. Daha küçük yatırımcıların ilgisini çekecek. 950 MW’lik solar park projesine müşteri bulmakta zorlandık. Parça büyük, müşteri az olunca istediğimiz rakamları yakalamakta zorlanıyoruz. 400 MW’lik solar park projesinde de taahhüt işlerini biz yapacağız. Hırvatistan’da taahhüt hizmetlerimiz, özel şirketlere GES kurulumlarımız devam ediyor. Hırvatistan’ın elektrik idaresine dört farklı santralde 10 MW’e yakın santral kurulumu yaptık. Özel sektörde şimdi aldığımız 18 MW’lık yeni bir iş var. Eylül’de onun kurulum işlemleri başlayacak. Kısacası, Hırvatistan’da büyümeye devam edeceğiz” dedi.
600 MİLYON DOLAR CİRO HEDEFİ
Arda Yalı; ciro, ihracat ve Ar-Ge rakamlarını da paylaştı. 2020 yılında Başkent OSB’deki fabrikanın cirosunun 25 milyon dolar civarında olduğunu belirten Yalı, 20’1’i yaklaşık 55 milyon dolar ciroyla kapattıklarını söyledi. 2022’de fabrikanın cirosunun 255 milyon dolara çıktığını aktaran Yalı, “2023’te ciro beklentimiz 600 milyon dolar. İhracatımız bu sene tam anlamıyla başladı. Yaklaşık 30 milyon dolarlık bir ihracat yapmış olacağız. Hırvatistan’da şu an yapmış olduğumuz proje geliştirme çalışmaları, dört yıllık bir projeksiyonda 300 milyon dolarlık bir ihracat kapısı açacak gibi gözüküyor. İhracatla tohumlarımızı, yatırımlarımızla ekmiş durumdayız.
Ar-Ge çalışmalarını bu zamana kadar biraz daha amatör olarak yönettiklerini söyleyen Yalı, 2024 yılı itibarıyla cirolarının yüzde 2’sini Ar-Ge bütçesine ayırmayı planladıklarını vurguladı. Yalı, Ar-Ge merkezi kuracaklarını açıkladı.
70 MİLYON DOLAR HİBE…
Şimdi de ABD’deki yeni yatırıma bir göz atalım. ELİN Enerji, ABD’de ilk etapta yıllık bin MW kapasiteyle “Sirius” markası ile “topcon” olarak ifade edilen yeni nesil güneş paneli üretecek. Önümüzdeki günlerde yatırım için eyalet seçimi tamamlanacak. Arda Yalı’nın açıklamalarını göre; yatırım Teksas ya da Georgia eyaletinde yapılacak. ABD’de federal teşvikler dışında eyaletlerin yatırımcıya sunduğu birtakım vergisel destekler olduğunu dile getiren Yalı, “ABD’de kurmuş olduğumuz kapasitenin tamamını kullanıp, üretip ve satma yeteneğine kavuşursak ABD hükümeti bize 70 milyon dolar hibe veriyor. Yatırım tutarımız yaklaşık 35 milyon dolar. Diğer masraflarla birlikte toplam 50-55 milyon dolar harcama yaparız. İki yıl içinde 70 milyon dolar hibeyi alabiliriz. Yatırım yerini belirlemek için iki eyaletten de bu ay sonuna kadar tekliflerini bekliyoruz. Bize ne gibi yerel eyalet teşvikleri verecekler, ne gibi vergisel indirimler uygulayacaklar, onları öğreneceğiz. Yani federal teşviki aldık, eyelet teşviklerini bekliyoruz. Bir anlamda sineğin yağını çikariyoruz. Bu arada yatırım gecikmesin diye, iki eyalette de yatırım için binaları belirledik. Geçici süreyle kiralamalar yaptık. Yatırım yerine karar verdiğimizde, kira kontratımız aktif olacak. Yatırım yapmayacağımız yerin geçici kiralama nedeniyle oluşan yükümlülüklerini ödeyeceğiz” dedi.
“EN BÜYÜK BEŞİNCİ FABRİKA OLACAĞIZ”
Eyalet seçimi dışında tüm satın almalar ve orada yapılacak hizmetlerle ilgili sözleşmelerin tamamlandığını söyleyen Yalı, siparişini verdikleri üretim hattının iki yerleşkeye uygun şekilde imal edildiğini kaydetti. Yalı, Temmuz ayının ortasında eyelet seçimini yaptıklarında, sadece sevkiyatın yerinin değişeceğini aktardı. Yalı, şöyle devam etti:
“ABD’deki fabrikamızda 2023 Aralık’ta seri imalat koşulsuz şartsız olacak. Bantın kapasitesi bin MW olacak ancak ilk yıl için 500 MW üretim hedefindeyiz. ABD’de 60 bin MW’lık bir pazar büyüklüğünde, bir haftada satılacak bir ürün miktarı. Bu nedenle yerleşkemizi seçerken kapasite artırımı ihtiyacını da dikkate aldık. Faz 2’de bir o kadar daha yatırım yapacağız. 2025 sonuna kadar toplam yıllık 2 bin MW kapasiteyi çıkmayı planlıyoruz. Küçük bir kapasiteyle üretime başlayacak olsak da kurulduğumuz tarih itibarıyla, ABD’de kurulu en büyük beşinci fabrika olacağız. Belki bir yıl sonra çok daha büyük yatırımlar gelecek. Bu, sıralamamızı aşağı çekecek. Belki, bu durum bizi de büyümeye zorlayacak. Onu zaman gösterecek. Fabrikamız ilk etapta 250 kişiye istihdam sağlayacak” dedi.
Yalı, yatırım öncesinde yaklaşık iki yıl ABD mevzuatını ve vergi sistemine yönelik kamsamlı bir çalışma yaptıklarını, danışmanlık hizmeti aldıklarını söyledi.
TÜRKİYE’DE HÜCRE YATIRIMI YAPACAK
ELİN, ABD’deki yatırımı için Sivas’ta “hücre” yatırımı da yapacak. ABD’deki yatırım oturunca, Sivas Demirağ OSB’de hücre yatırımı yapacaklarını söyleyen Yalı, “Demirağ OSB’den 130 bin metrekarelik yer aldık. 2024’ün ikinci yarısında yatırıma başlamayı, 2025’te tamamlamayı planlıyoruz. 120 milyon dolarlık bir yatırım olup, yıllık 2 bin 500 MW hücre üretimi yapacak. Standart hücrelere göre yüzde 5 verimlilik artışı sağlayan, topcon hücre üreteceğiz. Üretim, öncelikle ABD’deki yatırım için olacak. Daha sonra Türkiye’ye yönelik de yatırım düşünüyoruz” dedi.
Hücreyi teknoloji partneriyle geliştireceklerini söyleyen Yalı,.hücrede know how transferi için görüştükleri Çin menşeyli iki şirket olduğunu dile getirdi. Yalı, “Ağustos’ta Çin’e gidiyorum. Ağustos’ta firmalardan biriyle bir iyi niyet anlaşması imzalamayı umuyoruz. İmzayı atmamızın ardından, teknoloji transferi sürecini 1.5 yılda tamamlarız” dedi.
“EN BÜYÜK DEĞİL, EN İYİ OLMA” VİZYONUNU BENİMSEDİ
ELİN A.Ş’nin temeli 1981 yılında Savaş Elgin Yalı tarafından Ankara Cinnah’da atıldı. 1951 Van Erciş doğumlu olan Savaş Elgin Yalı, endüstri meslek lisesinin ardından Ankara Devlet Mühendislik Mimarlık Fakültesi’nden (bugünkü Gazi Üniversitesi) elektrik mühendisi olarak mezun oldu. Elektrik kontrol mühendisi olarak kamuda ve özel sektörde çeşitli görevlerde bulunan Savaş Elgin Yalı, ELİN Elektrik İnşaat Müşavirlik Proje Taahhüt Ticaret şirketinin temelini 1981’de attı.”Biz en büyük değil, en iyi olmalıyız” vizyonuyla yola çıkan Savaş Elgin Yalı, faaliyet gösterdiği Iş kollarında “öncü olma” hedefini benimsedi. “Enerji bizim işimiz” diyen Yalı, enerji sektöründe yaşanan gelişmeleri doğru okuyarak, ELİN çatısı altında kurduğu yeni şirketlerle fırsat pencerelerini araladı. Her zaman teknolojik gelişmelere süratle ayak uydurulması gerektiğine inanan ve bu yönde adımlar atan Savaş Elgin Yalı, Kasım 2020’de vefat edene kadar da başında bulunduğu şirketini bu felsefeyle yönetti. İş hayatında yenilikçi bakış açısıyla 42 yıl once Ankara Cinnah’ta başlayan bu girişim öyküsü, bugün şirket yönetiminde bulunan ikinci kuşak öncülüğünde yurtiçinin yanısıra küresel pazarlarda da yatırım fırsatları peşinde koşan bir şirkete dönüştü. Elektrik elektronik mühendisi olan Arda Yalı, ELİN Enerji’in Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı, turizm eğitimi alan Ayça Yalı Karakeçili ise Yönetim Kurulu Üyesi ve Kaliteden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı olarak şirket yönetiminde yer alıyor.
TURİZMDE PLAN DEĞİŞTİ
ELİN Enerji, Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından gündemindeki turizm yatırımlarını bir süre erteleme kararı aldı. Deprem öncesine kadar İstanbul’da şehir oteli yatırımı planlayan ELİN, deprem sonrasında otel yatırım için yeni bir destinasyon arayışına girdi. 6 Şubat depremlerinde Hatay’da halası ve eniştesini kaybettiğini aktaran Arda Yalı, deprem bölgesinde yıkılan otelleri, göçük altında yardım bekleyen insanları gördükten sonra, İstanbul’a otel yatırımından vazgeçtiklerini söyledi. İstanbul’daki yapıların çoğunun 99 öncesine dayandığını belirten Yalı, “Yeni yapı bulmak çok kolay değil. Eski yapıların da güvenilirliği konusunda endişelerimiz var. O nedenle, deprem güvenliği açısından emin olamadığımız bir yerde otel yatırımı yapmak istemedik. Antalya gibi; 12 ay turizmin olabileceği bir yer destinasyonda, inşaatını da kendimiz yaparak otel yatırımı düşünebiliriz. Ayrıca Urfa’da bir mağara tutup, butik otel yatırımı yapma düşüncemiz de var. Bildiğiniz üzere bizim markamız ‘Sirius’. Yenilenebilir enerjideki tüm ürünlerde bu markayı kullanıyoruz. Turizmde de kullanabiliriz. Biliyorsunuz; ‘Sirius’, gökyüzündeki en parlak yıldız. Rivayete göre de dünyanın ilk tapınağı olarak kabul edilen Göbeklitepe, ‘Sirius’ yıldızına tapınmak için yapılmış. Yönetim Kurulu üyemiz ve Genel Müdürümüz olan eniştem Murat Karakecili, Urfalı. O nedenle Urfa’ya turizm yatırımı, önümüzdeki dönemde gündemimizde yer alacak” diye konuştu.
ADIM ADIM KURUMSALLAŞMA
ELİN Enerji, grubun çatı firması. Grup, ELİN Enerji ile birlikte toplam sekiz şirketten oluşuyor. Arda Yalı’nın açıklamalarında gore 1991’de inşaat ve elektrik alanında faaliyet göstermek üzere ‘İNŞEL’ kuruldu. İNŞEL, o günün şartlarında hiç inşaat yapmadan; elektrik, malzeme toptancılığı faaliyetlerini yürüttü. Daha sonra grup şirketlerine araç kiralama hizmeti vermek üzere ELİN Filo eklendi. İnşaat ve enerji taahhüt işlerini yürütmek üzere ELİN YES (ELİN Yenilenebilir Enerji Sistemleri A.Ş. ) kuruldu. Bunu ELİN’in Avrupa’ya açılan kapısı niteliğinde olan Hırvatistan’daki ELSUN Enerji iştiraki izledi. Daha sonra “Sirius” markasını yaratmak için SİRİUS Yenilenebilir Enerji Teknolojileri Üretim A.Ş. ve sonrasında ABD’dedeki yeni yatırım için ELİN Amerika (ELİN Holding Company) kuruldu. Ardından, yurtdışından getirilen ve Türkiye’de üretilen malzemelere teknik servis hizmeti vermek üzere ELİN Teknik Hizmetler A.Ş. yakın zamanda faaliyete geçti. Son olarak ise önceki hafta ELİN Endüstri kuruldu. Şu anda çatı şirket olan ELİN Elektrik’in altında bulunan fabrikaların, yaklaşık bir yıl sonra ELİN Endüstri’ye bağlanacağını söyleyen Arda Yalı, “Endüstri Grubu’nu buradan yönetmek istiyoruz. ELİN Elektrik ise, tamamen grup şirketlerini yöneten bir şirket olacak.Kurumsallaşma bir günde olmuyor maalesef. Zamana yayıyoruz” dedi.”
