PARA ARAŞTIRMA/ MERVE YILMAZ GERGİN Lostralar, Osmanlı’da mühim meslek kollarından birisiydi. İnsanların uğrak yerlerinden kabul edilen lostra salonlarında sohbetler edilir, gazeteler okunurdu. Günümüzde de lostracılar çoğu zaman dükkanlarda yada avmlerinde varlıklarını sürdürmeye devam ediyorlar. Üstelik son yıllarda bu iş kolunda talep patlaması yaşanıyor. Ayakkabıların giderek artan tutarları, tüketicileri yeni bir çift almak yerine mevcut olan ayakkabılarını onarım ettirmeye yönlendiriyor. Bu eğilim, lostra sektöründe bir hareketlenme oluştururken, işletmeler de talebi karşılamakta zorlanıyor. Şu sebeple çalışacak eleman yok. Lostralara daha fazlaca spor ayakkabı getiriliyor. Fiyatlar ise yapılacak işleme nazaran değişim gösteriyor.
“İŞLERE YETİŞEMİYORUM”
Baba mesleği olduğundan 10 yaşından beri lostra meslek kolunun içinde olan Güvenli Lostra’nın sahibi Kadir Ayıntap, günde averaj 10 ile 25 çift aralığında ayakkabı onarım ettiğini söylüyor. Eskiden marka ayakkabıların 500 lira bandında bulunduğunu şimdilerde ise 5 binlere ulaştığını ifade eden Ayıntap, alım gücü düştükçe insanların istediği ayakkabıyı almakta güçlük çektiğini, bu sebeple de elindeki ayakkabıyı onarım ettirdiğini belirtiyor. Son iki senedir işlerinin fazlaca yoğun bulunduğunu da ekleyen Ayıntap, artık ayakkabı devrinin bittiğini, daha fazlaca spor ayakkabı tamiri yaptıklarını dile getiriyor. Lostralara daha fazlaca Adidas, Nike, Reebok, Skechers şeklinde markaların ayakkabıları geliyor. Daha fazlaca iç astar, yırtık, yama, arka çoraplık tamirat işlemleri yaptırılıyor. Ayıntap’a nazaran eskisi kadar boya işlemi yaptırılmıyor. Fiyatlar ayakkabıya nazaran değişiyor. Güvenli Lostra’da küçük bir yama işlemi 40 ile 100 lira içinde değişirken, arka çoraplık 150-200 lira içinde değişim gösteriyor. Ayakkabı boyası ise 50, süet ayakkabı boya fiyatı ise 100 liradan başlıyor. İşler son dönemde oldukça artmış sadece mesleğe yeterince ilgi olmadığından çalışacak eleman sıkıntısı yaşanıyor. Sektörde çıraklığın bittiğine değinen Ayıntap, mesleğin geleceğinden kaygı duyduğunu vurguluyor.
EN ÇOK TAMİR SPOR AYAKKABIDA
Kerem Ayakkabı sahibi Mustafa Doğan ise 40 yılı aşkındır bu işin içinde. İmalatçı olarak başladığı iş hayatına sonradan onarım işleri yaparak devam etmiş. Ayakkabılara yaşam kattıklarını söyleyerek konuşmasına süregelen Doğan, ayakkabılardaki fiyatların yükselmesi ile beraber onarım ekonomisinin de aşırı derecede hareketlendiğinin altını çiziyor. Günde minimum 30 çift ayakkabı onarım ettiğini belirten Doğan, en fazlaca spor ayakkabılarında patlak file ve arka çoraplık tamiri yaptığını söylüyor. Kerem Ayakkabı’da da onarım tutarları meydana getirilen işe nazaran değişiyor. En ucuz iş 20 liradan başlıyor. Topyekün alt taban değişiklik işlemleri için ise sayı 700 liraları bulabiliyor. Onarım sektörünün geleceğini karanlık gördüğünü belirten Doğan, sözlerini şöyleki tamamlıyor: “Usta yok, çırak yetişmiyor. Hepimiz çocuğunu okutup tabip, öğretmen yapmak istiyor. Ben artık 5-6 yıl daha çalışabilirim. 40 yaşındaki bir usta ise bir 20 yıl daha çalışabilir. Sonrasında Avrupa şeklinde tüketim toplumu oluruz. Yalnız kolay onarım işleri yapılır. Ustalık isteyen işler yapılamaz.”.
SEMTİNE GÖRE FİYAT VAR
1994 yılından bu yana mesleğin içinde bulunduğunu söyleyen Takva Kunduru sahibi Arif Duman da çıraklıktan yetişmiş. Ustası iş yerini Duman’a bırakıp emekli olmuş. Artan fiyatların lostracıların yüzünü güldürdüğünü söyleyen Duman, bu meslekte son nesil olduklarını ifade ediyor. Şu sebeple sektörde çırak bulmak olanaksız hale gelmiş. Günde 15-20 çift ayakkabı tamiri yaptığını belirten Duman, daha çok işin geldiğini sadece yetişemediğini dile getiriyor. Onarım işlemlerinde en fazlaca taban yapıştırma, yama ve dikim işlemleri yaptırılıyor. Duman, fiyatların semte nazaran farklılık gösterdiğini söylüyor. Takva Ayakkabı’da yapıştırma ve dikme işlemleri 100 lira, boya 25 lira, topyekün taban 400 liraya yapılıyor. Mesleğin geleceğinin olmadığına vurgu icra eden Duman, al at sürecinin başlayacağına da işaret ediyor. Duman, sözlerini sonlandırırken fazladan ayakkabı getirenlerin bulunduğunu, onları da onarım edip gerekseme sahiplerine verdiğini ifade ediyor. .
ALIM GÜCÜNDEKİ DÜŞÜŞ SEKTÖRE YARADI
İstanbul Lostra şirket sahibi Sertaç Doğanaslan, bu mesleği çocukluğundan beri yapanlardan. Firmalaşma süreçleri İstanbul Anadolu yakasında yer edinen Capitol AVM ile başlamış. Şu anda halihazırda İstanbul’un değişik lokasyonlarında olmak suretiyle beş atölyeleri var. Ek olarak yurt geneline de kargo hizmetleri mevcut. Bilhassa pandemiden sonrasında insanların alım gücündeki düşüşle birlikte lostralara olan talebin arttığına işaret eden Doğanaslan, en yoğun sürem olan Ekim-Aralık içinde günde averaj 100 çift ayakkabı onarım ettiklerini, sürem haricinde ise bu rakamın yüzde 80 azaldığını söylüyor. “Ekonomik kriz dönemlerinde extra talep artışıyla karşılaşıyoruz” diyen Doğanaslan, bu duruma alıştıklarını, sadece pandemi süreci sonrasında insanların alım gücündeki düşüşle beraber sektörün canlandığını dile getiriyor. Sektörün geleceği hakkında da konuşan Doğanaslan, “Her geçen gün hızla gelişen teknolojinin gelişmesiyle müşterilere sunulan çözümler de gelişiyor. Sadece aynı pozitifliği personel bulma mevzusunda göremiyorum. Çırak bulmayı geçtim, çalışacak personel ve usta da maalesef artık bulamıyoruz.”
