Gezegenlerin iyi mi oluştuğu yönünde çeşitli teoriler bulunsa da, hemen hemen kati olarak ortaya konmuş net bir kuram bulunmuyor. Bu yüzden de bilim adamlarının mevzuyu açıklığa kavuşturmak için başvurduğu yöntemlerden biri de bilgisayarlı simülasyonlar.
Yeni meydana getirilen simülasyonlara gore yıldızından oldukça uzakta bulunan dev gezegenler, yaşamlarına küre olarak değil de daha oldukça kabarık bir gözleme ya da bir “draje” şekerine benzer şekilde başlıyor olabilir. Bu şekilde dönmeye devam eden erken gezegensi yapılar, giderek daha oldukça materyal çekerek geleneksel küresel formuna girip Jüpiter benzer biçimde bir hale dönüşüyor.
Gezegenler iyi mi oluşuyor?
Bir yıldız doğduğunda, çevresinde devasa, yoğun bir gaz ve toz bulutunu sürüklemeye başlıyor. Yıldızın çevresinde oluşan bu disk benzeri yapı, yıldızın büyümesi için lüzumlu materyallerle onu besliyor. Sadece diskteki tüm madde yıldıza “gıda” olmuyor. Kalanlar gezegenleri, kuyrukluyıldızları, asteroidleri ve uyduları oluşturuyor. Peki bu diskteki maddeler iyi mi bir araya geliyor?
Dünya, Venüs, Mars ve Merkür benzer biçimde minik karasal gezegenlerin oluşmasında, bu diskteki kayaların bir araya gelmesi büyük bir rol oynuyor. Daha büyük gaz gezegenlerinde ise “disk sabitsizliği” denilen bir olayın oluştuğu düşünülüyor. Burada da yıldızın etrafındaki gazın öbekler halinde parçalanarak, kendi çekimini oluşturması ve gezegenlere dönüşmesi söz mevzusu oluyor.
Bu garip düşünce, yıldızlarından beklenenden daha büyük gaz devlerinin oluşmasını ve gezegenlerin yörüngeleri aralarındaki geniş boşlukları açıklayabiliyor, sadece bu kafi değil.
Simülasyonlarla daha iyi idrak etmek mümkün
Central Lanchashire Üniversitesi’nden astrofizikçiler Adam Fenton ve Dimitris Stamatellos da bu oluşumun teorilerle ne kadar örtüştüğünü anlayabilmek için bir simülasyon oluşturdu.
Simülasyonda gaz yoğunluğu, ısı ve diskin dönüş hızı benzer biçimde etkisinde bırakır değiştirilerek testler yapılmış oldu. Fenton, simülasyon için İngiltere’de bulunan ve bilhassa parçacık fiziği, astronomi ve kozmoloji dallarında simülasyonlar çalıştırmak için üretilen DiRAC isminde süperbilgisayarı kullandı.
Meydana getirilen simülasyonlarda, dev gaz gezegenlerin erken dönemlerinde, dönmeye başladıklarında, daha düzleşmiş bir biçim oluşturdukları gözlemlendi. Ek olarak simülasyonda büyümekte olan erken dönem gezegenlerin materyalleri daha oldukça kutup noktalarında biriktirmeye başladığı da anlaşıldı.
Science Alert’ün haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.
