Mars’ta yaşamayı simüle eden “bulgu yaşamı” için belirlenen sürenin tam yarısında, izolasyonda yaşayan iki adam ve iki hanım, mühim bir ekipmanı yitirdi.
Ekibin sıhhat görevlisi olan Dr. Nathan Jones vakası şöyleki konu alıyor: “Robotlarımızdan birini yanlışlıkla öldürmüş olabilirim. Travmatik bir ölümdü.”
Ekibin bilim görevlisi olan Anca Selariu ise esprili bir halde “Anka Kuşu Operasyonu”yla ölen yüzey kaşifini “küllerinden” geri getirebileceklerini söylüyor. Uçuş mühendisi olan Ross Brockwell ise Jones’a robotu onarım edebileceklerini söylüyor: “Bir sürü yapışkan bandımız var.”
Bu diyalog, NASA’nın Mürettebat Sağlığı ve Performansı Bulgu Analog çalışmasında (CHAPEA) kaydedildi. Dört “basit” insan, Kızıl Gezegen’de yaşam şartlarını Dünya’da simüle eden, 3D yazıcıyla üretilmiş Mars habitatında yaşamak için gönüllü oldu. Gönüllüler şimdi Dünya’ya 225 milyon kilometre uzaklıktaki Kızıl Gezegen’e gidip, oradan bildiri göndermek yerine, Houston’daki NASA Johnshon Uzay Merkezi’nde yer edinen 160 metrekarelik “evlerinden” bunu yapıyorlar. Yaşam alanının dışı ise Mars Dune Alpha isminde olan, Mars’ın yüzeyi şeklinde görünmesi için tasarlanmış kubbeli bir yapıdan oluşuyor. Bu alanı Mars yürüyüşlerini canlandırmak için kullanan ekip, buraya “sandbox” adını vermiş.
Dünyanın dört bir yanında yılbaşı kutlamalarına hazırlanılırken, Jones, Selariu, Brockwell ve Kumandan Kelly Haston da, 25 Haziran 2023’te süregelen 378 günlük izolasyonlarının yarısına gelmiş olmayı kutluyor. İnsan odaklı araştırmalar için meydana gelen Mars benzeri yalıtım çalışmalarına katılan üç gruptan ilki onlar.
Mars ve Dünya arasındaki yazışma gecikmesi
Mars’taki gerçek engelleri uyarlama mevzusunda detaylar büyük ehemmiyet taşıyor. Astronotların Dünya ile olan iletişimlerindeki gecikmeyi simüle etmek için ekip üyeleri, arkadaşları yada aileleriyle yalnız e-mail yöntemiyle yazışma kurabiliyorlar. Bir yöne bildiri göndermek minimum 20 dakika sürüyor. Doğal bu süre dosya boyutuna bakılırsa daha uzun da olabiliyor.
Röportajlar bile bu benzersiz yazışma sınırlarına bakılırsa özelleştirilmek durumunda. Ekiple ilgili yeni haberler, Amerikan uzay ajansının yazdığı soruların cevaplarıyla sınırı olan. Cevaplar ise ses dosyası olarak kaydedilir. Bunlardan bazıları NASA’nın podcast’lerinde yer alabiliyor.
“Bir sürü yapışkan bandımız var.”
Deneyde Mars yüzey robotunu Jones’un mu bozmuş olduğu, yoksa NASA’nın bunu bilgili mi yapmış olduğu bilinmiyor. Simülasyon süresince ekip Mars’ı keşfetmek, yaşam alanını sürdürülebilir kılmak, ekin üretmek, egzersiz yapmak ve robotları çalıştırmak şeklinde değişik vazife aktivitelerini gerçekleştiriyor. Çalışmanın bir kısmı da bilgili olarak ekibi stresli durumlara sokmak. Bunların içinde yiyecek kaynaklarını kısıtlamak ya da çeşitli ekipman sorunlarıyla başa çıkmalarını sağlamak bulunuyor.
CHAPEA bilim ekibi, mürettebatın sıhhat ve performansı mevzusundaki bulgularıyla ilgili bir yazı de yayımlayacak.
Vazife öncesinde bir izahat icra eden CHAPEA projesi destek müdürü Raina MacLeod şunları söylüyor: “Mürettebatın performans ve sağlığındaki değişikliklerin, gerçek Mars sınırlamaları ve ekip üyelerinin yaşam tarzlarına bakılırsa iyi mi değiştiğini inceleyeceğiz. Burada CHAPEA ekibi için gerçekçi bir ortam ve iş yükü oluşturmayı hedefliyoruz.”
Mars yürüyüşü simülasyonları sanal gerçeklikle destekleniyor
Ekip yaşam alanından ayrılırken, astronotlar şeklinde uzay giysilerini giyiyor. Mars yürüyüşlerinin birçoğunda sanal gerçeklik başlıklarını kullanıyorlar. Bir koşu bandı yardımıyla alanın onlara sunabileceğinden oldukca daha uzun ve uzağa yürüyebiliyorlar. Bazı durumlarda kaya örnekleri toplarken, öteki zamanlarda da potansiyel inşa alanlarını araştırıyorlar. Ek olarak yaşam alanının içinden helikopter benzeri bir drone ve robot kullanarak, uzak bölgeleri keşfedebiliyorlar.
Yaşam alanı bununla beraber bir TV ekranı kullanan “pencere”ye de haiz. Bu sayede günün hangi saatinde olduklarını, Mars’ın gökyüzünü görerek anlayabiliyorlar. Gece de bu ekranda yıldızlı bir Mars gökyüzüne bakıyorlar.
Mürettebattan gelen yeni bir bilgiye bakılırsa ekibin “ultra koşucusu” Haston, sanal gerçeklik başlığıyla yaşamış olduğu yaşam alanı dışındaki deneyimlerin, kendisinin bitmek bilmeyen gezi ve gezme tutkusunu doygunluk ettiğini belirtiyor:
“Mars’ta olmayı hakikaten sevdiğimi söyleyebilirim.”
Sadece evleri ve ailelerinden uzak geçirdikleri bu altı ay süresince mürettebat, Dünya’nın sunmuş olduğu rahatlıkları özlemeye başlamış bile. Haston için bunlar patates cipsi ve kırmızı şarapken, Jones için 15. yıldönümlerinde eşiyle olamamaktı. Brockwell ise evinin bulunmuş olduğu Virginia Beach’i ve okyanusu özlediğini söylüyor.
Selariu’nun özlediklerini ise kendi ağzından dinleyelim: “Otomobil sürmeyi özlüyorum. Ağaçları görmeyi, yeşili görmeyi. Renkleri ve mevsimleri özlüyorum. Dünya’yla ilgili her şeyi özlüyorum.”
“Ağaçları görmeyi, yeşili görmeyi. Renkleri ve mevsimleri özlüyorum. Dünya’yla ilgili her şeyi özlüyorum.”
CHAPEA ekibi 378 günlük çalışmanın yarısına ulaştı
NASA, ekibin takvimini Internasyonal Uzay İstasyonu’ndaki astronotlar kadar meşgul tutuyor. Sadece boş vakitleri olduğunda mürettebat masaüstü oyunlar, poker ve yaşam alanında bulunan PS4 oyun konsoluyla zaman geçiriyor. Jones bir Fender gitar, Haston ise gezi boyu bir ukulele de getirmiş.
Hemen hemen bir müzik grubu kurup kurmadıkları bilinmiyor fakat ekibin okumak ve birbirleriyle takas ettikleri kitapları tartışmak için kullandıkları bir kitap kulübü bulunuyor. Bununla beraber kısıtlı bir veritabanında yer edinen film ve dizileri izlemeyi de sevdikleri belirtiliyor.
Jones bu mevzuyla ilgili bir komiklik bile yapıyor: “Mars’taki en iyi film eleştirmenleriyiz. Bu mevzuda ilk dörtte olduğumuza inanırım.”
2024’ü karşılamak için yaşam alanında şampanya patlatamasalar da, yeni yılı kutlamak için hususi yiyecekleri bulunuyor. Mars Dune Alpha’daki ilk gecelerinde sıcak çikolata içen ekip, doğum günleri için de pasta yapmış olup süslemeyi seviyor.
Haston ek olarak ekinlerinden bazılarının yeni yılla beraber toplanmaya hazır olacağını söylüyor: “Bahçedeki domateslerle şerefe diyeceğiz”
Elisha Sauers’ın makalesini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.
