Kısa süre ilkin İzmir’in merkezinde, oldukça yeni ve çağdaş bir yapıda gündemi sarsan bir yangın meydana geldi. 40 dairede eşzamanlı süregelen yangınla ilgili gündem oldukça meşgul edildi fakat itfaiye raporu da dahil olmak suretiyle, bulguların tümü incelense de hemen hemen tam anlamıyla açığa kavuşturulamayan yangın için tatminkar bir cevap bulunabilmiş değil.
Ortalama 7 yıl ilkin Adana’nın Aladağ ilçesinde yaşanmış olan, oldukça eski ve teknolojik olmayan bir binada süregelen yangın için de; koca koca mühendislerimiz ana akım medyaya çıkıp, “Kaçak akım rölesi olsaydı, bu yangın yaşanmazdı” diye demeçler verdiler ve PR emek harcaması hayata geçirmeye çalışmışlardı.
Elektrik Yangınlarından ve Hasarlarından Korunma Derneği yöneticisi ve bu alanda çalışan bir Ar-Ge mühendisi olarak, mevzuları basından ve yakından takip ettiğim için gördüm ki; bu PR meraklısı mühendislerimiz hiçbir platformda doğru teknik verilere dayalı yorum yapmadılar.
Kaçak Akım Rölesi Yangını Önler Denilemez!
Normal olarak ‘Kaçak akım rölesi gereksizdir yada kullanılmamalıdır’ demiyorum. Sadece kaçak akım rölesi yangını önler demek, en hafifçe tabiriyle mevzuyla ilgili bilgisiz olunduğunu gösteriyor.
Hafızalarımızı birazcık zorlarsak benzer bir yangın hadisesi de birkaç ay ilkin İstanbul Fikirtepe’de yaşanmıştı. Aslen bu ve benzeri yangınlar her gün yaşanmakla beraber, her yangın kendine geleneksel ya da toplumsal medyada tesir yaratacak kadar büyük yer bulamıyor.
Peki İzmir’deki lüks konutlarda kaçak akım rölesi, bir sigorta yada şalter vb. tamamlanmamış ürün kullanılmış olamayacağına nazaran, bu lüks sitede, eski bir yapı olan Aladağ Talebe Yurdu’nda ve muhteşem denebilecek yeni bir yapı olan İstanbul Fikirtepe’de benzer kaderi yaşamamıza sebep olan şey ne olabilir?
Tespitlerimizi Ne olabilir/Ne olması imkansız diye yaparsak, suçun nerede/kimde bulunduğunu anlama noktasında mesafe kat edebiliriz;
- Meydana getirilen araştırmalar sonucunda herhangi bir net veriye ulaşılamıyor da, sebebin elektrik kontağı olduğu varsayımına yaslanmak bu yangınlarda oldukça yüksek ihtimalle doğru kabul edilebilir.
- Elektrik kontağının sebep olduğu bir yangında deposu akım ya da gerilim olan bir sorundan bahsedebiliriz. Akım kaynaklı bir yangın; bir priz ya da kablo kesiti ile seçilen sigorta uyumsuzluğundan kaynaklı kablo yanmasıyla adım atar. İzmir ve İstanbul yapılarında, yapılar yeni olduğundan bu olasılık fazlaca zayıf görünüyor. Bu yapılarda kaçak akım rölesi olmama ihtimali aslına bakarsanız yok fakat kaçak akım rölesinin bu biçim bir yangında herhangi bir görevi de yok. Ta ki; yangın başlayıp yalıtım hatasıyla bir kaçak oluşana kadar..
- İstanbul Fikirtepe’de 24 dairenin aynı anda fakat yalnız klimaların olduğu bir köşesinde, İzmir’de 40 dairenin eş zamanlı ve Aladağ faciasında binanın birçok yerinde eşzamanlı yangın çıkması, bunun akım olasılığıyla bir noktadan prize aşırı yük ya da kablo kesiti- sigorta uyumsuzluğu ile açıklanabilme olasılığını fazlaca zayıflatıyor.
- Öteki ihtimali değerlendirmek suretiyle, yangının gerilim kaynaklı çıkma olasılığına bakacak olursak; bu olasılıkta trafonun sisteme aşırı gerilim uygulaması ihtimalinde, bölgede başka bir yapıda benzer bir problem oluşmaması, İstanbul Fikirtepe’deki şeklinde yalnız bir bölümün yanmaya başlaması, aşırı gerilimin sistemdeki cihazları yakarak kısa devreye gidip sigortaları açmaması şeklinde olasılıklar trafodan bir gerilim yükselmesi ihtimalini de arka plana atıyor.
Etkisiz temassızlığı ya da yansız kopması olasılığıyla, dengesiz yüklerin fazlar-nötr arasındaki gerilimi 2 fazda yükselttiği, birinde düşürdüğü, yükselen 2 fazın birinde neredeyse faz-faz seviyesine kadar yükseltme ihtimalinde gene kaçak akım rölesi açmayacak.
Bu sefer sigortalarda kısa devreye anlık gitmediği için, manyetik açma yapmayarak ta ki; sistemdeki cihazların yanmaya gittiği ve alev almaya başladığı yere kadar termik açmayı da etken edemeyecek.
Bir ihtimal günlerce kopuk ya da temas problemi oluşacak. Aladağ’da sayaç değişiminden sonraki ihtimalde olduğu şeklinde gevşeklik problemi, eş zamanlı olarak tüm yapının bir fazında bilhassa yangın çıkmasıyla sonuçlanabilecektir. Özetle; bu yangınların detaylı incelemesi bu veriler ışığında yeniden yapılmalıdır..
Peki Ya Çözüm?
Bu biçim yüksek risk taşıyan problemleri, tüm yapılarda 3 Aralık 2003 tarihindeki 25305 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği’nde Koruma Sistemleri başlığı altında yer edinen aşırı gerilim sönümleyicileri kullanarak basitçe çözebiliriz. Yapılacakların basitliği ve yapılmaması durumunda da yangınlar, can kayıplarıyla beraber projeciden elektrik müteahhidine, yapı müteahhidinden yöneticiye kadar hepimiz için mesuliyet doğuracağını dikkat alırsak hala aynı sorunları yaşıyor olmamızsa hakkaten şaşkınlık vericidir.
yazı: ELYAK Başkanı Evren YURTTAŞ
