ürtiker
ÜRTİKER
Ürtiker; ani süregelen, derinin kaşıntılı, eritemli, ödemli, değişik şekil ve büyüklüklerde
papül ve plaklarla özelliklenen, yüzeyel, geçici damarsal bir reaksiyonudur. Deri altı
doku ve mukozaları tutan
şekline anjiyoödem adı verilir.
Larinks ödeminin eşlik etmiş olduğu akut ürtiker ve anjiyoödem yaşamı tehdit edebilen
durumlardır.
Lezyonlar 6 haftadan kısa sürerse akut, uzun sürerse kronik ürtiker söz mevzusudur.
Ürtiker sebepleri:
İlaçlar (aspirin, steroid olmayan anti-enflamatuvar ilaçlar, kodein, penisilin ve türevleri, radyokontrast maddeler ve başka ilaçlar)
Besinler (çikolata, süt, yer fıstığı, çilek, domates, yiyecek katkı maddeleri, deniz ürünleri)
Enfeksiyonlar (bakteriyel, viral), parazitik enfestasyonlar
Fizyolojik uyaranlar (sıcak, soğuk, egzersiz, tazyik, su, dermografizm)
Emosyonel stres
Tanı
Öykü ve klinik özelliklere dayanır.
Lezyonlar vücudun herhangi bir yerinde yada yaygın olabilir.
Lezyonlar kaşıntılı, yer değiştiren, basmakla solan, eritemli, ödemli plaklardır.
Bir lezyon aynı yerde 2-24 saat kalır.
Anjiyoödem tanısı yüz, göz çevresi, dudaklar ve dilde şişlik varlığı ile konur. Kimi zaman larinks ödemi ve solunum sıkıntısı eşlik edebilir.
Ayırıcı Tanı
Böcek sokması reaksiyonu: Lezyon ortasında nokta şeklinde ısırık yeri bulunur.
Viral döküntü: Birlikte rol alan başka bulgular vardır.
Eritema multiforme minör: Tipik hedef lezyonlar bulunur.
Ürtikeryal vaskülit: Lezyonlar basmakla solmaz ve 24 saatten uzun sürer.
Tedavi
Genel önlemler
Nedenin (enfeksiyon, gıda, emosyonel stres, ilaç) ortadan kaldırılması; niçin ilaçsa kesilmesi yada değiştirilmesi
Sıcak, stres, alkol ve ilaç şeklinde artırıcı nedenlerden sakınılması
SOLUNUM SIKINTISI OLMAYAN AKUT ÜRTİKER VE ANJİYOÖDEM TEDAVİSİ
Lezyonlar oldukça yaygın değilse yada anjiyoödem yoksa
İlk seçilecek ilaç oral antihistaminikler dir.
Difenhidramin hidroklorür: Erişkin: 25-50 mg/gün (en oldukça 400 mg/gün), Çocuk: 5 mg/kilo/gün, 3-4 dozda (en oldukça 300 mg/gün)
Hidroksizin: Erişkin: 25 mg x 3-4/gün, Çocuk: 2-4 mg/kilo/gün, 3-4 dozda
Klemastin: Erişkin: 1-2 mg/gün, Çocuk: 1-3 yaş; 250-500 µg x 2/gün, 3-6 yaş: 500 µg x 2/gün, 6-12 yaş: 0,5-1 mg/gün
Lezyonlar ve kaşıntı tamamen düzelene kadar yada en oldukça 3 hafta devam edilir.
Birinci dönem antihistaminiklerin sedatif ve antikolinerjik etkilerinin istenmediği durumlarda ikinci dönem antihistaminikler tercih edilebilir.
Setirizin: 2-6 yaş: 5 mg/gün tek doz. 6 yaş üstü ve erişkin: 10 mg/gün, tek doz
Loratadin: 2-6 yaş: 5 mg/gün tek doz. 6 yaş üstü ve erişkin: 10 mg/gün, tek doz
Lezyonlar oldukça yaygınsa yada anjiyoödem belirginse Parenteral antihistaminikler kullanılır .
Klorfenoksamin hidroklorür:
Tercihen kas içine yada damar yöntemiyle, 5 dakika içinde yavaş puşe şeklinde, uygulanır 6 saat arayla tekrarlanabilir.
Erişkin: 10 mg x 2-3 kez/gün
2-5 yaş çocukta erişkin dozun 1/3’ü
6-10 yaş çocukta erişkin dozun 1/2’si
10 yaş üstü çocukta erişkin dozu
Hastalık denetim altına alındıktan sonrasında tedavi oral antihistaminikler ile 20 gün sürdürülür.
BELİRGİN SOLUNUM SIKINTISI VARLIĞINDA AKUT ÜRTİKER VE ANJİYOÖDEM TEDAVİSİ
1. Adım: Adrenalin (Vatanımızda 0,25, 0,50 ve 1 mg/ml olarak formları mevcuttur.)
0,3 – 0,5 mg, 1:1000’lik adrenalin deri altı yada kas içine solunum sıkıntısı gerileyinceye kadar
10 – 20 dakikada bir tekrarlanabilir.
Çocuk dozu: 0,01 mg/kilo damar yöntemiyle
2. Adım: Solunum yolunun açık tutulması, nazal Oksijen uygulanması
3. Adım: Antihistaminik; Klorfenoksamin hidroklorür
Tercihen kas içine yada damar yöntemiyle 5 dakika içinde yavaş puşe şeklinde 6 saat arayla tekrarlanabilir.
Erişkinde 10 mgx 2-3 kez/gün
2-5 yaş çocukta erişkin dozun 1/3’ü
6-10 yaş çocukta erişkin dozun 1/2’si
10 yaş üstü çocukta erişkin dozu
4. Adım: Kortikosteroid ; Metilprednisolon
Erişkinde 50 mg metilprednisolon damar yöntemiyle, 6 saatte bir, 2-4 kez tekrarlanabilir. Kardiyak yan tesirleri
olabileceği için infüzyonla uygulanmalıdır.
Çocuklarda 0,5-2 mg/kilo/gün damar yöntemiyle 2-4 doza bölünerek verilir.
Kronik ürtiker tedavisi akut ürtikerdeki gibidir. Tedavi süresi daha uzundur,
semptomlar tolere edilebilir düzeye gelinceye kadar sürer.
Ikazlar
Antihistaminik kullanılırken sedasyon, ağız kuruluğu (antikolinerjik tesir), sindirim
sistemi yakınmaları, tremor şeklinde yan etkisinde bırakır ortaya çıkabilir.
Gebeliğin ilk trimestrinde antihistaminik kullanılmamalıdır. İkinci ve üçüncü
trimestirde klasik antihistaminikler verilebilir.
Ürtiker tedavisinde topikal antihistaminik ve topikal kortikosteroidlerin yeri yoktur.
Sevk
Tedaviye cevap alınamadığında
Anjiyoödemde semptomlar 24 saat içinde gerilemediğinde yada solunum sıkıntısı
devam ettiğinde
Tekrarlayan anjiyoödem varlığında
hasta sevk edilmelidir.
Kaynaklar
1. Odom RB, James WD, Berger TG. Erythema and Urticaria.: Disease of the Skin. Philadelphia:Saunders.
2000;160-74.
2. Grattan C, Powell S, Humphreys F. Management and Diagnostic Guidelines for Urticaria and Angiooedema.
Br J Dermatol 2001;144:708-14.
3. Soter NA. Urticaria and Angioedema. Freedberg IM, Eisen AZ, Woff K, ed. Dermatology in General
Medicine. New York: McGraHill. 1999:1409-19.
4. Kayaalp S O, Ed. BNF/TİK Türkiye İlaç Kılavuzu, İstanbul:Turgut Yayıncılık, 2001.
5. Black AK, Champion RC. Urticaria.: Champion RC, Burton JL, Burn DA, Breathnach SM, ed. Textbook
of Dermatology, 6th ed. Oxford: Blackwell Science, 1998: 2113-39.
6. Cotterill JA, Warin AP. General Aspects of Treatment.: Champion RC, Burton JL, Burn DA, Breathnach
SM, ed. Textbook of Dermatology 6th ed. Oxford: Blackwell Science, 1998: 3289-310.
7. Braun Falco O, Plewig G, Burgdorf WHC, eds. Dermatology, 2nd ed. Berlin: Springer-Verlog, 2000; 431-
56.
Kaynak : Sıhhat Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi