Türkiye’nin En Uzun Nehirleri Nelerdir?

Fırat Nehri

Türkiye’nin en uzun nehri olan Fırat Nehri toplamda 2800 kilometre uzunluğa haiz olup, bunun 1263 kilometresi Türkiye sınırları içinde bulunmaktadır. 720 bin kilometrekare su toplama havzasına haiz olan Fırat Nehri, Türkiye’deki nehirler içinde en geniş havzayı kaplamaktadır. Bu yönüyle Fırat Nehri yılda averaj 30 milyar metreküp su taşımakta olup saniyede 200 metreküp debiye haizdir.

Basra Körfezi’nden dökülen Fırat Nehri Türkiye, Suriye, Ürdün, Kuveyt ve Irak ülkeleri içinde bulunmaktadır. Türkiye’deki öteki nehirlere bakılırsa en tertipli rejime haiz olan Fırat Nehri üstünde Türkiye’nin en büyük barajları yapılmıştır. Elazığ’daki Keban Barajı, Malatya – Elazığ arasındaki Karakaya Barajı, Adıyaman – Şanlıurfa bölgesindeki Mustafa Kemal Atatürk Barajı, Birecik’teki Birecik Barajı ve Karkamış’taki Karkamış Barajı, Fırat Nehri üstünde inşa edilmiştir. Harran Ovası Şanlıurfa Tünelleri ile Fırat’ın suyu ile sulanmaktadır.

Fırat Nehri üstünde Türkiye’nin Hidroelektrik üretiminin %31’i elde edilirken Erzincan’dan geçmiş olduğu bölgelerde salcılık turizmi yapılmaktadır. Fırat Nehri ek olarak Cenup Batı Asya’nın en uzun ırmağı olma unvanını da elinde bulundurur.

Ağrı Diyadin’den doğan Murat Nehri ve Erzurum’dan kaynayan Karasu Nehri, Elazığ İl sınırında birleşerek Fırat Nehri’ni oluşturmuştur. Fırat Nehri Erzincan Tunceli, Elazığ, Malatya, Diyarbakır, Adıyaman, Gaziantep ve Şanlıurfa il sınırlarını çizerek Suriye topraklarına akar. Suriye’den Irak topraklarına giden Fırat Nehri, Irak’ta Dicle Irmağı ile birleşerek Şattü’l Arap Nehri’ni oluşturur, sonrasında da Basra Körfezine dökülür.

Murat Nehri, Karasu Nehri, Tohma Çayı, Peri Çayı, Çaltı Irmağı ve Munzur Suyu Fırat Nehri’ni oluşturan en mühim kollardır.

Dicle Irmağı

Türkiye’nin 2. uzun nehri olan Dicle Irmağı 1900 kilometredir. 258 bin kilometrekare havza alanına haiz olan Dicle Nehri Türkiye’de doğup Suriye, İran ve Irak topraklarında dolaşır. Irak topraklarında Şattü’l-Arap suyu ile birleşerek Basra Körfezine dökülür.

Doğu Anadolu dağlarından ve Elazığ civarındaki Hazar gölünden doğan Dicle Irmağı Türkiye’de 523 kilometre bir uzunluğa haizdir. Batman Çayı, Garzan Irmağı, Botan Irmağı, Habur Irmağı, Büyük Zap ve Minik Zap suları Dicle Nehrinin en mühim kollarıdır. Saniyede 360 metreküp debiye haiz olan Dicle Irmağı Diyarbakır havzasında Ambar Çayı, Kuruçay, Pamuk Çayı, Hazro Çayı, Batman ve Garzan suları ile birleşir.

Fırat Nehri’nden daha çok suya haiz olan Dicle Irmağı tarihsel süreçte birçok medeniyetin beşiği olmuştur. Dicle kıyısında kurulan Amed (Diyarbakır) , Hasankeyf, Ninova, Nemrut, Asur kent kalıntıları Dicle Nehri’nin tarihsel süreçteki önemini göstermektedir. Dicle Nehri üstünde Kralkızı, Batman ve Dicle olmak suretiyle 3 hidroelektrik santrali vardır. Ilısu Barajı da Dicle Nehri üstüne yapılmıştır.

Kızılırmak

Türkiye’nin en uzun Irmağı olan Kızılırmak Türkiye topraklarında doğar ve gene Türkiye topraklarında denize dökülür. 1355 kilometre uzunluğa haiz olan Kızılırmak Delice Irmağı, Devrez ve Gökırmak ana kollarından oluşur. Sivas’ın Kızıldağ yöresinden doğan Kızılırmak 78.180 kilometrekare havza alanına haizdir ve Karadeniz’e dökülmektedir.

Kızılırmak sırasıyla Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Aksaray, Çankırı, Çorum ve Samsun şehirlerinden geçer ve birçok dere ve çayın sularını biriktirerek Samsun’un Bafra ilçesinde denize dökülür. Ek olarak Kızılırmak Bafra’da Türkiye’nin en büyük deltasını oluşturur. Düzensiz bir rejime haiz olan Kızılırmak saniyede 184 metreküp debiye haizdir. Kızılırmak üstünde Kayseri’de bulunan Sarıoğlan Barajı, Yemliha nahiyesindeki Yamula Barajı, Ankara civarlarında Kesikköprü Barajı  Hirfanlı Barajı ve Kapulukaya Barajı Bafra Ovası’nda kurulmuş olan Altınkaya Barajı ve Derbent Barajı son olarak da Obruk Barajı inşa edilmiştir.

Aras Nehri

Türkiye’nin en uzun 4. ırmağı olan Aras Nehri 1072 kilometre uzunluğuna haizdir ve bunun 548 kilometresi Türkiye topraklarında yer verilmiştir. Bingöl dağlarından doğmakta ve Azerbaycan’daki Kura Nehri ile birleşerek Hazar Denizi’ne dökülmektedir. Aras Nehri Türkiye Azerbaycan, Türkiye Ermenistan ve Azerbaycan İran sınırlarının bir bölümünü oluşturur.

kafkasların en büyük nehirlerinden birisi olan Aras Nehri 102 bin kilometrekare havza alanına haizdir. Kars’ın Kağızman kazasının kuzeydoğusunda doğan Aras Nehri Türkiye – Ermenistan sınırında Arpa Çayı ile birleşerek Azerbaycan – İran sınırını oluşturur hemen sonra Azerbaycan içlerinde Kura Nehri’ne dökülür. Arpaçay, Zengmar, Sariso, Kotur, Hacılar, Kehribar, Ilgena, Dare ve Balha nehirleri kuzeyden, Türkiye’deki Karasu Nehri soldan, Ermenistan’daki Akuriyan, Metsamor, Hrazdan, Azat, Vedia, Arpa, Võrodan, Vogci ve Megri nehirleri arasa dökülen ana kollarıdır.

Sakarya Nehri

Türkiye’nin en büyük ve en uzun 5. nehri olan Sakarya Nehri 824 kilometre uzunluğa haizdir. Saniyede 158 metreküp debisi olan Sakarya Nehri, 53.800 kilometrekare havza alanını kaplamaktadır. Sakarya Nehri’nin havza alanı Türkiye topraklarının yüzde 7.46 büyüklüğündedir.

Sakarya Nehri Sakarya, Bolu, Ankara, Eskişehir, Bilecik  Bursa, Kütahya, Konya ve Afyon’dan geçmektedir. Porsuk Çayı, Ankara Çayı, Mudurnu Çayı, Kocaçay, Kirmir Çayı, Çark Suyu ve Darıçay Deresi Sakarya Nehri’nin mühim kollarındandır. Sakarya Nehri biri Afyon’un kuzeydoğusunda yer edinen Bayat Yaylası, diğeri Eskişehir Çifteler bölgesi olmak suretiyle iki koldan doğmaktadır.

Sakarya Nehri Karadeniz’e dökülmekte olup yılda 5 milyar metreküp su taşımaktadır. Türkiye’nin en büyük hidroelektrik santrallerinden birisi olan Sarıyar Hidroelektrik Santrali Sakarya Nehri üstünde inşa edilmiştir. Öteki santraller ise Gökçekaya Hidroelektrik Santrali ve Yenice Barajı’dır.

Murat Nehri

Türkiye’nin 6. büyük nehri olan Murat Nehri Fırat Nehri’nin kollarından en uzun olanıdır. Ağrı’nın Karaköse ilçesindeki Diyadin’den doğan Murat Nehri Aladağ ve Muratbaşı dağından çıkan ana kollarla birleşir. Ondan sonra Bingöl Dağlarından Hınıs Suyu, Nemrut Dağından gelen Karasu, Elazığ Uluova’dan gelen Harinket Suyu Tunceli’nin Munzur ve Peri Suyu ve son olarak da Fırat’ın öteki kolu olan Karasu Nehri ile birleşerek Fırat Nehrine dökülür. 722 kilometre uzunluğuna haiz olan Murat Nehri Keban Baraj Gölü’nün oluşmasında büyük bir paya haizdir.

Seyhan Nehri

Türkiye’nin 7. uzun nehri olan Seyhan Nehri 560 kilometre uzunluğuna haiz olup 20.600 kilometre kareye havza alanını kaplamaktadır. Türkiye’nin Akdeniz’e dökülen ırmaklarından birisi olan Seyhan Nehri Zamantı Suyu ve Göksu olmak suretiyle iki ana kola haizdir. Yedigöze  Çatalan ve Seyhan Hidroelektrik santralleri Seyhan Nehri üstünde kurulmuştur.

Çukurova’da tarımsal sulama için Ceyhan Nehri ile beraber büyük bir öneme haizdir. Suya en oldukça gereksinim duyan tarımsal sektörlerden birisi olan pamuk, Çukurova’da Seyhan Nehri üstünden yetiştirilmektedir.

Büyük Menderes Nehri

Türkiye’nin 8. uzun nehri olan Büyük Menderes Nehri, Ege Bölgesi’nde yer verilmiştir ve 548 kilometre uzunluğa haizdir. Saniyede 110 metreküp debiye haiz olan Büyük Menderes Irmağı 25.000 kilometrekare havza alanını kaplamaktadır. Büyük Menderes Nehri bununla birlikte Batı Anadolu’nun en büyük ırmağıdır ve Menderes havzasının ana sulama kaynağını oluşturur.

Kufi Suyu ve Banaz Çayı Büyük Menderes Nehri’nin 2.ana koludur. Ege Denizi’ne dökülen Büyük Menderes Irmağı Türkiye’nin en verimli arazilerinden olan Büyük Menderes ovasını oluşturmuştur.

Afyon’un Dinar kazasından doğup Çivril,  Çal ve Baklan ovalarını geçerek Bekilli ve Cenup ilçesine doğru akar. Banaz Çayı ile birleşerek Sarayköy ovasına inen Büyük Menderes Nehri Nazilli’nin güneyinde Akçay’ı alır. Nazilli,  Aydın ve Söke ovalarını suladıktan sonrasında Karpuzlu ilçesinde Karpuzlu Çayı Büyük Menderes Nehri’ne karışır. Son olarak Söke ilçesi Dipburun mevkiinde Ege Denizi’ne dökülür. Büyük Menderes Nehri Batı Anadolu’da Ege Denizi kıyısında yer edinen geniş ovaları tarımsal olarak beslemektedir.

Ceyhan Nehri

Türkiye’nin 9. uzun akarsularından birisi olan Ceyhan Nehri Cenup Anadolu’nun Seyhan Nehri ile beraber en büyük sulama kaynağını oluşturur. Elbistan’ın güneydoğusundaki Pınarbaşı mevkiinden kaynayan Ceyhan Nehri, Akdeniz Bölgesi’nin en büyük akarsularından biridir.

Çukurova’da geniş bir delta oluşturduktan sonrasında İskenderun Körfezi’nden Akdeniz’e dökülür. Söğütlü, Vurman, Göksun, Mağara Gözü, Fırnız  Tekir Körsulu ve Aksu çayları Ceyhan Nehri’nin ana kollarıdır.

Kısık Kanyonu Ceyhan Nehri üzerindedir. Nehrin baraj yapımına uygun olması sebebiyle Ceyhan Nehri üstünde Sarsap, Kandil,  Sarıgüzel,  Hacınınoğlu, Menzelet, Kılavuzlu, Sır, Berke, Aslantaş, Oşkan ve Berkman hidroelektrik santralleri inşa edilmiştir. Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin adları Orta Asya’daki Seyhun ve Ceyhun nehirlerinden esinlenerek Orta Asya’dan Cenup Anadolu’ya göçen Türkler tarafınca verilmiştir.

Meriç Nehri

Türkiye’nin en uzun Nehri olan Meriç Nehri Bulgaristan’ın Rila Dağından doğmakta ve Ege Denizi’ne dökülmektedir. 480 kilometre uzunluğa haiz olan Meriç Nehri 53 bin kilometrekarelik bir havza alanını kaplamaktadır.

Meriç Nehri Türkiye ile Yunanistan sınırının bir kısmını oluşturan Balkanlar’ın en büyük nehirlerinden birisidir. Trakya’daki en büyük sulama kaynaklarından birisi olan Meriç Nehri’nin ana kolları Ergene, Arda ve Tunca nehirleridir. 480 kilometre uzunluğuna haiz olan Meriç Nehri’nin ortalama olarak 211 kilometresi Türkiye’de bulunmaktadır.

Döküldükleri Yere Nazaran Türkiye’nin Öteki Akarsuları Şunlardır

Marmara Denizi’ne Dökülen Nehirler

• Yalakderesi
• Kocasu Deresi
• Karaerik Deresi
• Aliova Çayı
• Emet Suyu
• Simav Çayı
• Kara Deresi
• Kadıköy Deresi
• Kocaafşur Çayı
• Madra Deresi
• Hanife Deresi
• Gölcük Deresi
• Dombay Deresi
• Killer Deresi
• Değirmencik Deresi
• Keçi deresi
• Simav Çayı
• Nilüfer Çayı
• Gönen Çayı
• Biga Çayı
• Can Deresi
• Yakacık Deresi
• Mermer Deresi
• Uludere
• Birgos Çayı
• Koca Çayı

Ege Denizi’ne Dökülen Nehirler

• Büyük Menderes
• Minik Menderes
• Gediz Nehri
• Bakırçay

Trakya Yakasına Dökülen Nehirler

• Meriç Nehri
• Arda Nehri
• Tunca Nehri
• Ergene Nehri

Anadolu Yakasına Dökülen Nehirler

• Minik Menderes Çayı
• Tuzla Çayı
• Havran Çayı
• Bakırçay
• Gediz Nehri
• Koca Çayı
• Bağ deresi
• Büyük çayı
• Minik Menderes Nehri
• Büyük Menderes Nehri
• Kufi Çayı
• Banaz Çayı
• Demirler Deresi
• Akçay
• Çine Çayı

Akdeniz’e Dökülenler

• Acısu
• Aksu
• Asi
• Ceyhan
• Dalaman Çayı
• Göksu Irmağı
• Manavgat Nehri
• Seyhan Nehri
• Zamantı Irmağı

Karadeniz’e Dökülenler

• Çoruh Nehri
• Harşit Çayı
• Melet Irmağı
• Bolaman Irmağı
• Elekçi Deresi
• Cevizdere
• Lahna Deresi
• Tabakhane Deresi
• Curi Irmağı
• Akçay
• Devrekâni Çayı
• Riva Deresi
• Pabuçdere
• Mutlu Dere
• Sakarya Nehri
• Ankara Çayı
• Porsuk Çayı
• Yeşilırmak
• Kelkit Çayı
• Çekerek Irmağı
• Kızılırmak
• Delice Irmağı
• Dönem
• Gökırmak
• Filyos
• Bartın Çayı
• Yağlıdere
• Gelevera Deresi
• Terme Çayı
• Fırtına Deresi
• Melen Çayı

Basra Körfezine Dökülenler

• Fırat Nehri
• Murat Nehri
• Karasu Irmağı
• Peri Irmağı
• Habur Çayı
• Sacur Nehri
• Dicle Irmağı
• Habur Suyu
• Zap Suyu
• Hazar Denizi’ne Dökülenler
• Aras Nehri
• Arpaçay
• Kura Nehri