Houston merkezli Intuitive Machines şirketi tarafınca yapımı meydana gelen uzay aracı Odysseus’un pek yakında Ay’a iniş yapması planlanıyor.
Bu, 1972’deki Apollo 17’den bu yana, doğrusu ortalama 50 yılı aşkın bir süre sonrasında ABD’nin Ay’a ilk inişi olacak. Ek olarak Odysseus (her şey yolunda giderse) ‘Ay’a yumuşak iniş meydana getiren ilk hususi uzay aracı’ olarak tarihe geçecek.
Geçtiğimiz hafta Cape Canaveral, Florida’dan SpaceX’in Falcon 9 roketiyle fırlatılan Odysseus Ay’a oldukca yaklaştı. Şirketten meydana getirilen son açıklamada, altı ayaklı iniş aracının Ay yüzeyinin 92 km üstünde dairesel bir yörüngeye girmiş olduğu açıklandı.
1. İniş ne vakit ve iyi mi izleyebilirim?
Odysseus’un bu gece (Perşembe gününü Cuma’ya bağlayan gece) TSİ 01:30’da Ay yüzeyine inmesi planlanıyor. IM-1 görevi, her ne kadar hususi bir vazife olsa da söz sahibi kurum altı aracın Ay’a gönderilmesi için 118 milyon dolar ödeyen NASA.
NASA TV bu gece saat 00:00’dan itibaren canlı gösterim meydana getirecek. Yayını buraya tıklayarak seyredebilirsiniz.
2. Uzay aracı nereye iniş meydana getirecek?
Odysseus cenup kutup bölgesinde (adını 17. yüzyılda yaşamış Belçikalı gökbilimci Charles Malapert’ten alan) Malapert A kraterinin dışındaki düzlükte bir noktayı hedefliyor. İniş alanı Ay’ın cenup kutbundan ortalama 300 km uzaklıkta.
Bu bölgedeki kraterlerden bazıları devamlı gölgede kalıyor ve içlerinde buz tespit edilmiş olduğu için bilhassa ilgi çekici bir alan. ABD’nin önceki Ay görevleri ekvator bölgelerine iniş yapmıştı.
3. Odysseus iyi mi iniş meydana getirecek?
Uzay aracı motorunu ateşleyecek, böylece dairesel yörünge eliptik bir yörüngeye dönüşecek ve Ay yüzeyinin ortalama 10 km yakınına kadar alçalacak.
Bu noktadan itibaren Odysseus iniş esnasında tamamen kendi başına hareket edecek. Bir saat kadar yol aldıktan sonrasında motor yine çalışacak ve uzay aracı inişe geçecek. Normal olarak ilk hızını (saatte ortalama 6.550 km) düşürmesi gerekiyor.
Odysseus kameralar vasıtasıyla konumunu belirleyecek, kraterlerin şekillerini kayıtlı haritalarla eşleştirecek ve lazer ışınlarını yüzeyden sektirerek kendi yüksekliğini ölçecek.
Uzay aracı, iniş alanına 2 km yaklaştığında dik bir yönelime geçecek ve sensörler güvenli bir nokta arayacak. Odysseus, inişin son 50 metresinde yalnızca uzay aracının iç kulağı benzer biçimde hareket eden ve ivme kuvvetlerini ölçen birimlerine güvenecek. Motorun egzozundan çıkan tozun yanıltıcı etkisinden kaçınmak için kamerayı ve irtifa ölçen lazeri kullanmayı bırakacak.
4. İniş aracı Ay’da ne meydana getirecek?
Uzay aracı enerjisini güneş panellerinden alıyor. Görevi iniş bölgesinde Güneş batana kadar, doğrusu bir tek yedi gün sürecek. İşte o vakit iki hafta sürecek soğuk bir Ay gecesi başlamış olacak ve ne yazık ki Odysseus bu koşullarda hayatta kalmak suretiyle tasarlanmadı.
Odysseus tarafınca Ay’a taşınan altı NASA aracı ve görevleri:
- Lazer ışınlarını geri yansıtan bir lazer retroreflektör dizisi.
- Ay yüzeyine inerken uzay aracının irtifa ve hızını duyarlı bir halde ölçen bir LIDAR aleti.
- İniş esnasında Odysseus’un motorları tarafınca üretilen toz bulutunun videosunu çekecek bir stereo kamera.
- Ay yüzeyine yakın radyo sinyalleri üstündeki yüklü parçacıkların etkilerini ölçen ve Ay’da gelecekte yapılacak radyo gözlemlerinin tasarımına destek olabilecek bilgiler elde eden düşük frekanslı bir radyo alıcısı.
- Lunar Node-1 isminde otonom navigasyon sistemini gösterecek bir uyarı sistemi,
- İtici yakıt tankında yakıt seviyelerini ölçmek için radyo dalgalarını kullanan bir aygıt.
İniş aracı ek olarak Embry-Riddle Havacılık Üniversitesi öğrencileri tarafınca üretilen bir kamera; gelecekteki bir Ay teleskobu için öncü durumunda bir enstrüman ve Jeff Koons’un bir sanat projesi dahil olmak suretiyle başka yükler de taşıyor.
5. IM-1 görevi şu ana kadar iyi mi gidiyor?
Genel olarak oldukça iyi. 15 Şubat’ta SpaceX Falcon 9 roketi Odysseus’u Ay’a doğru bir rotaya yolladı. Uzay aracı ayrıldıktan sonrasında başarıyla yoluna devam etti. İtiş sistemini kontrol etmek için ilk motor ateşlemesi ertelendi, bundan dolayı (sıvı oksijen) yakıtın soğuması yerdeki testlerin öngördüğünden daha uzun sürdü.
Mühendisler ateşleme prosedürlerini ayarladı ve ateşleme 16 Şubat’ta başarıyla gerçekleştirildi. Yol süresince uzay aracı hem Dünya’nın hem de Ay’ın fotoğraflarını iletti.
Uçuş kontrolörleri uzay aracının Ay’a giden rotasını duyarlı bir halde ayarlamak için motoru 18 Şubat ve 20 Şubat’ta iki kez daha ateşledi. İkincisi kafi geldiği için uçuş kontrolörleri planlanan üçüncü düzeltmeyi pas geçmeye karar verdi.
6. Uzay aracı ne kadar büyük?
Intuitive Machines’in iniş aracı altı iniş ayağı olan altıgen bir silindir, ortalama 4,5 metre uzunlukta ve 152 santimetre genişliğinde. İniş aracı fırlatıldığında (tam depo yakıtla beraber) ortalama 1,900 ağırlığındaydı.
Meşhur TV dizisi Dr. Who fanatikleri için not: İniş aracının gövdesi kabaca zamanda seyahat meydana getiren uzay aracı Tardis kadar diyebiliriz.
7. Niçin bu görevi NASA yürütmüyor?
IM-1 görevi, NASA’nın Ticari Ay Yükü Hizmetleri (CLPS) programının bir parçası. Bu program hususi şirketlerin Ay’a kontrol amaçlı vasıta göndermesine olanak tanıyor ve doğal hem de NASA’yı iniş aracı üretmekten kurtarıyor.
Daha önce de bahsetmiştik; bu görevlerle Ay’a çeşitli yükler götürülecek, deneyler yapılacak ve yeni teknolojiler denenecek. Hepsi de 2026 ve sonrasında yapılması planlanan insanlı Ay yolculukları için.
Uzay ajansı bu yaklaşımın oldukca daha ucuz olacağını düşünüyor; ek olarak ABD astronotları Artemis programının bir parçası olarak Ay’a gitmeden ilkin bu tür görevlerle daha çok tecrübe elde etmeyi hedefliyor.
New York Times haberinden Intuitive Machines sitesinden derlendi.