PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Türkiye ekonomisi 2023 senesinde yüzde 4.5, senenin son çeyreğinde yüzde 4 büyüdü. Gelişme 14 çeyreklik dönemde kesintisiz devam etti. Türkiye ekonomisi 2023’te yüzde 4.5’lik gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) artışıyla Orta Vadeli Program‘da (OVP) yüzde 4.4 olan hedefin üstünde büyüdü. Türkiye ekonomisi 2023 yılının son çeyreğinde yüzde 4’lük gelişme performansıyla verisi açıklanan G20 ülkeleri içinde Çin (yüzde 5.2) ve Endonezya’nın (yüzde 5) peşinden üçüncü sırada yer aldı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine gore; şahıs başına GSYH 2023’te 2022’ye gore cari fiyatlarla 131 bin 301 lira artarak 307 bin 952 lira oldu. ABD doları cinsinden şahıs başına GSYH 2023’te 2 bin 450 dolar artışla 13 bin 110 dolar olarak hesaplandı. Üretim yöntemine gore cari fiyatlarla GSYH, 2023’te senelik bazda yüzde 75 artarak 26 trilyon 276 milyar 307 milyon lira, 2023 yılının dördüncü çeyreğinde ise yüzde 75.9 artarak 8 trilyon 431 milyar 375 milyon lira düzeyinde gerçekleşti. ABD doları bazında cari fiyatlarla GSYH’nin dördüncü çeyrek kıymeti 304 milyar 402 milyon dolar, 2023 yılı kıymeti 1 trilyon 118 milyar 593 milyon dolar oldu.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi 2023’ün son çeyreğinde bundan önceki çeyreğe gore yüzde 1, takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi senelik yüzde 4 arttı. 2023’te büyümeye en büyük katkı yüzde 9.6 ile tüketimden gelirken, yatırımlar yüzde 2.2 katkı verdi. 2023’te net ihracat büyümeyi 3.1 puan, yığın değişimi 4.1 puan geri çekti.
Ayrıca TÜİK’in 2023 yılının ilk üç çeyreğindeki GSYH verilerinde güncellemeye gitti.
FİNANS VE SİGORTA FAALİYETLERİ 2023’TE YÜZDE 9 ARTTI
GSYH’yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde 2023 senesinde bundan önceki yıla gore zincirlenmiş hacim endeksi olarak; finans ve sigorta faaliyetleri toplam katma kıymeti yüzde 9, inşaat yüzde 7.8, hizmetler yüzde 6.4, öteki hizmet faaliyetleri yüzde 4.6, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve toplumsal hizmet faaliyetleri yüzde 3.8, gayrimenkul faaliyetleri yüzde 2.7, informasyon ve yazışma faaliyetleri yüzde 1.3, mesleki, yönetimsel ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 1.2 ve endüstri yüzde 0.8 arttı. Ziraat sektörü ise yüzde 0.2 azaldı. GSYH’yi oluşturan faaliyetler 2023’ün son çeyreği itibarıyla incelendiğinde, senelik bazda finans ve sigorta faaliyetleri toplam katma kıymeti yüzde 7.4, inşaat yüzde 10.8, hizmetler yüzde 3, öteki hizmet faaliyetleri yüzde 2.2, endüstri yüzde 1.9, ziraat sektörü yüzde 0.5 artarken, informasyon ve yazışma faaliyetleri yüzde 3, mesleki, yönetimsel ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 1.5 azaldı.
TÜKETİM HARCAMALARI YÜZDE 12.8 ARTTI
Yerleşik hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2023’te zincirlenmiş hacim endeksine gore senelik yüzde 12.8 arttı. Hanehalkı tüketim harcamalarının GSYH içindeki oranı yüzde 59.1 oldu. Yerleşik ve yerleşik olmayan hanehalkının nihai tüketim harcamaları senelik bazda yüzde 15.7 arttı. Yerleşik ve yerleşik olmayan hanehalkının nihai tüketim harcamalarının dayanıklılık türüne gore kırılımlarına baktığımızda 2023’te senelik bazda dayanıklı mallarda yüzde 20.1, yarı dayanıklı mallarda yüzde 5.9, dayanıksız mallarda yüzde 9.7, hizmetlerde yüzde 4.6 artış yaşandı. Ayrıca yerleşik hanehalklarının nihai tüketim harcamaları 2023’ün son çeyreğinde ise senelik bazda zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 9.3 arttı.
2023’te devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 5.2, gayrisafi durağan(durgun) ana para oluşumu olarak anlatılan yatırımlar yüzde 8.9 artış gösterdi. 2023 senenin son çeyreğinde ise senelik bazda devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 1.7, gayrisafi durağan(durgun) ana para oluşumu yüzde 10.7 arttı. Gayrisafi durağan(durgun) ana para oluşumunun alt kırılımlarına baktığımızda ise, zincirlenmiş hacim endeksi olarak 2023’ün son çeyreğinde senelik bazda inşaat yatırımları yüzde 7.5, makine ve makine ve teçhizat yatırımları yüzde 14, üretilmiş mali olmayan aktifler yüzde 10.7 artış gösterdi.
MAL VE HİZMET İHRACATI YÜZDE 2.7 AZALDI
2023’te zincirlenmiş hacim endeksine gore mal ve hizmet ihracatı senelik yüzde 2.7 azalırken ithalatı yüzde 11.7 arttı. Mal ve hizmet ihracatı, 2023’ün dördüncü çeyreğinde senelik yüzde 0.2, ithalatı ise yüzde 2.7 artış gösterdi. A&T Bank Baş Ekonomisti Ayşe Özden’in hesaplamalarına gore 2023 yılı son çeyreğinde net ihracat büyümeyi 0.6 puan, stoklar 5 puan aşağı çekti. Büyümeye tüketimden 7 puan, yatırımlardan 2.6 puan katkı geldi.
Tecim Bakanı Ömer Bolat, büyümeye ilişkin yapmış olduğu değerlendirmede 2023’te yatırımların büyümeye katkısının artarak devam ettiğini vurgulayarak, ek olarak senenin ikinci yarısından itibaren mal ve hizmet ihracatındaki artışların tesiri ile büyümenin talep bileşenlerinin daha dengeli bir yapıya döndüğünü, mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısının pozitif yönde gerçekleştiğini kaydetti.
Bolat, 2024’te mal ve hizmet ihracatında sağlanacak artışlar ile mal ve hizmet ithalatında düşüşler neticesinde, dış ticaretin ekonomik büyümeye pozitif yönde katkı vermesinin beklendiğinin altını çizdi.
İŞGÜCÜ ÖDEMELERİ YÜZDE 116 ARTTI
TÜİK verilerine gore işgücü ödemeleri 2023’te bundan önceki yıla gore yüzde 116 artarken, net işletme artığı/karma gelir yüzde 49.2 artış gösterdi. 2023 yılının dördüncü çeyreğinde ise işgücü ödemeleri senelik yüzde 107.6 artarken, net işletme artığı/karma gelir yüzde 55 arttı. İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi Katma Kıymet içindeki oranı 2022’de yüzde 26.3 iken bu oran 2023’te yüzde 32.8 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin oranı ise yüzde 53.7 iken yüzde 46.3 düzeyinde gerçekleşti. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, gelişme verilerine ilişkin yapmış olduğu değerlendirmede 2023’te emeğin ulusal gelirden almış olduğu payın arttığına dikkat çekti. Toplumsal medya hesabından yapmış olduğu paylaşımda Yılmaz, Türkiye ekonomisinin yüzde 4.5’lik bir gelişme kaydederek OVP hedefinin üstünde gerçekleştiğini vurgulayarak, GSYH’nin 1 trilyon 119 milyar dolarla ilk kez 1 trilyon doların üstüne çıktığını kaydetti. Gelişme performansının 14 çeyrektir kesintisiz bir halde sürdüğüne işaret eden Yılmaz, “Bölgemizi etkileyen negatif jeopolitik gelişmelerin yaşandığı, depremin yaralarının sarılmış olduğu, küresel ticari faaliyetlerin azaldığı bir dönemde sağlanan gelişme ekonomimizin enerjisini göstermektedir. Açıklanan küresel gelişme verilerine gore dördüncü çeyrekte ve 2023 yıl genelinde OECD ve G-20 ülkeleri içinde gelişme oranında ikinci sırada yer alarak küresel ölçekte üst sıralardaki yerimizi koruyoruz” dedi.
Yılmaz, 2023’ün son çeyreğinde, senelik bazda durağan(durgun) ana para yatırımlarındaki yüzde 10.7’lik yüksek artış ve tüketim harcamalarının artış hızının yavaşlamasının da büyümenin daha sıhhatli bir kompozisyonla ve dezenflasyon yaklaşımıyla uyumlu bir patikada ilerlediğini gösterdiğini kaydetti.
“BÜYÜMENİN ÜÇTE BİRİ MAKİNE VE TEÇHİZAT YATIRIMLARINDAN”
Gelişme verilerini değerlendiren Gömü ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 2023’te büyümenin üçte birinin üretken kapasiteyi artıran makine ve teçhizat yatırımlarından geldiğini vurgulayarak, kuvvetli şekilde destekledikleri yatırım ve ihracatla daha nitelikli büyümeye doğru yol alındığını kaydetti. Göstergelerin ekonomideki dengelenmenin ve cari açıktaki iyileşmenin sürdüğüne işaret ettiğini belirten Şimşek, 2024’te net dış talebin büyümeye pozitif katkı verdiği ılımlı ve dengeli bir gelişme beklediklerini kaydetti.
Büyümenin 2023’te, OVP’nin üstünde yüzde 4.5 olarak gerçekleşirken, ulusal gelirin 1.1 trilyon doları aştığını vurgulayan Şimşek, program doğrultusunda büyümede geçen senenin üçüncü çeyreğinde süregelen dengelenmenin son çeyrekte de devam ettiğini kaydetti. Şimşek, 2023’ün ilk yarısında 8.8 puan olan iç talebin büyümeye katkısının, senenin ikinci yarısında 6.6 puana gerilediğini kaydetti. Şimşek, net dış talebin negatif katkısının ise 4.9 puandan 1.6 puana düştüğüne dikkati çekti.
EKONOMİK GÜVEN ENDEKSİ 99 OLDU
Şimdi de geçen haftanın öne çıkan öteki yurtiçi verilerine bir göz atalım. Ekonomik itimat endeksi Şubat’ta bundan önceki aya gore yüzde 0.4 oranında azalarak 99 kıymetini aldı. Tüketici ve üreticilerin genel ekonomik duruma ilişkin değerlendirmelerini, beklenti ve eğilimlerini özetleyen bir bileşik endeks olan ekonomik itimat endeksinin 100’den minik olması genel ekonomik duruma ilişkin kötümserliği gösteriyor. TÜİK verilerine gore endeks, Temmuz 2023’ten bu yana iyimserlik sınırının altında seyrediyor. Şubat’ta bundan önceki aya gore tüketici itimat endeksi yüzde 1.3 azalışla 79.3, gerçek kesim (imalat endüstri) itimat endeksi yüzde 0.9 azalışla 102, hizmet sektörü itimat endeksi yüzde 1.6 artışla 118.6, perakende tecim sektörü itimat endeksi yüzde 1 azalışla 114.5, inşaat sektörü itimat endeksi yüzde 1 artışla 91.8 kıymetini aldı.
DIŞ TİCARET AÇIĞI 6.2 MİLYAR DOLAR
TÜİK geçen hafta Ocak ayı dış tecim istatistiklerini de deklare etti. Ocak’ta genel tecim sistemine gore ihracat senelik yüzde 3.5 artarak 19 milyar 991 milyon dolar, ithalat senelik yüzde 22 azalarak 26 milyar 218 milyon dolar oldu. Ocak’ta dış tecim dengesi yüzde 56.4 azalışla 6.23 milyar dolar açık verdi. Ocak’ta ihracatın ithalatı karşılama oranı 18.7 puan artışla yüzde 76.2 olurken, enerji ve altın hariç ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 99.6 düzeyinde gerçekleşti. Tecim Bakanı Ömer Bolat, toplumsal medya hesabından yapmış olduğu paylaşımda 2023 yılı ikinci yarısında süregelen yıllıklandırılmış ihracattaki artış eğilimi ve yıllıklandırılmış ithalattaki azalış eğiliminin 2024 Ocak’ta da devam ettiğini vurgulayarak, dış tecim açığındaki düşüş eğiliminin sürdüğüne işaret etti. Bolat, önümüzdeki dönemde uygulamaya koydukları politikaların tesiri ile dış ticaretteki bu pozitif yönde eğilimin devam edeceğini kaydetti.
TİCARİ GAYRİMENKUL FİYAT ENDEKSİ ARTTI
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), gayrimenkul fiyatlarına ilişkin yeni bir gösterge açıklamaya başladı. TCMB’nin geçen hafta ilk kez yayımladığı ticari gayrimenkul fiyat endeksi (TGFE) 2023 yılı dördüncü çeyreğinde Türkiye genelinde, bundan önceki çeyreğe gore yüzde 12.5 arttı. TGFE, 2023 yılının son çeyreğinde senelik bazda nominal olarak yüzde 98.2, gerçek olarak ise yüzde 21.8 artış gösterdi. Türkiye genelinde, 2023 yılı dördüncü çeyreğinde bundan önceki çeyreğe gore yüzde 13.1 artan dükkan fiyat endeksi, senelik bazda nominal olarak yüzde 98.9 arttı. Aynı çeyrekte, bundan önceki çeyreğe gore yüzde 9 artan ofis fiyat endeksinde senelik bazda nominal olarak yüzde 94.2 artış yaşandı. Üç büyük ildeki gelişmeler değerlendirildiğinde, İstanbul, Ankara ve İzmir’in ticari gayrimenkul fiyat endeksleri, 2023 yılı dördüncü çeyreğinde bundan önceki çeyreğe gore, sırasıyla yüzde 9.4, 14.5 ve 13.6 oranlarında artış gösterdi. Endeks değerleri 2023’ün son çeyreğinde senelik bazda ise İstanbul’da yüzde 80.9, Ankara’da yüzde 110.2 ve İzmir’de yüzde 110.1 oranında arttı.
ENFLASYON VERİSİ BEKLENİYOR
Belirli bir referans döneminde ülke ekonomisinde üretimi meydana getirilen hizmetlerin üretici fiyatlarını süre içinde karşılaştırarak fiyat değişimlerini ölçen hizmet üretici fiyat endeksi (H-ÜFE) Ocak’ta aylık yüzde 15.25 artarken, senelik artış bundan önceki aya gore 0.5 puan azalışla yüzde 80.68 oldu. TÜİK verilerine gore aylık bazda H-ÜFE ulaştırma ve depolama hizmetlerinde yüzde 13.25, konaklama ve yiyecek hizmetlerinde yüzde 11.70, informasyon ve yazışma hizmetlerinde yüzde 15.79, gayrimenkul hizmetlerinde yüzde 16.33, mesleki, bilimsel ve teknik hizmetlerde yüzde 22.18, yönetimsel ve destek hizmetlerde yüzde 20.32 artış şeklinde gerçekleşti.
Ayrıca Şubat ayı enflasyon verisi, 4 Mart Pazartesi günü TÜİK tarafınca açıklanacak. TÜİK verilerine gore Ocak’ta tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık yüzde 6.70 artarken, senelik enflasyonu 0.09 puanlık artışla yüzde 64.86 oldu. Ocak’ta yurtiçi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) aylık yüzde 4.14 arttı, senelik enflasyon yatay bir seyir izleyerek yüzde 44.20 düzeyinde gerçekleşti. TCMB’nin piyasa katılımcıları anketinde iştirakçilerin Şubat ayı TÜFE artışı beklentisi yüzde 3.8 düzeyindeydi.
Ayşe ÖZDEN / A&T Bank Baş Ekonomisti
“2024’te yüzde 3.1 ekonomik gelişme umuyorum”
2023’e küresel ekonomide resesyon endişeleri ile başlamamıza karşın; senenin ikinci yarısında ABD ekonomisi ve bilhassa gelişen piyasalardaki toparlanma ve dengelenme öncülüğünde ekonomik aktivitede yıl başına gore daha iyimser senaryolar ile yılı bitirdik. Bu süreçte, Türkiye ekonomisi ise küresel enflasyonist baskılar ve jeopolitik endişelere karşın emsallerinden ayrışarak sıkı para politikası, gelişmiş finansal piyasalar ve sağlam bankacılık sektörü desteğiyle 2023 yıl genelinde tahminim olan yüzde 4.2’nin üstünde yüzde 4.5 büyüdü. Türkiye ekonomisi ağırlıklı olarak 2023’te yüzde 13 artan ve büyümeye 8.8 puan katkı meydana getiren tüketim harcamaları öncülüğünde gelişme gösterdi. Gelir ve ücret etkisiyle beraber tüketim harcamalarının enflasyonist baskılara karşın 2024’ün ilk çeyreğinde de büyümeye en büyük katkıyı sağlamaya devam edeceğini düşünüyorum. Yatırımlar tarafında ise nispeten beklentilerden kuvvetli bir gelişme ile beraber toplam 2.2 puanlık bir katkı görüyoruz. İhracat ise yıl genelinde yüzde 2.7 daralarak ekonomide zayıf halka olmaya devam ederek büyümeyi 0.7 puan aşağı çekti. İhracat daralırken ithalatın yüzde 11.7 artış ile güçlenmeye devam etmesi ithal tüketim mallarına yönelimin arttığına işaret etmekte. 2024 senesinde büyük resmin oldukca fazla değişmeyeceğini ve Avrupa ekonomilerindeki zayıf görünüm sebebiyle ihracat lehine bir dengelenmenin kolay olamayacağını söylemek isterim. 2023 yıl genelinde kuvvetli gelişme performansına karşın kapasite kullanım oranı yüzde 76 seviyesinde kalmış olarak geçen senelere gore daralan endüstri sektörünün ve zayıf gerçek sektör yatırımlarının gelişme üstünde aşağı yönlü riskleri arttırmaya devam ettiğini görüyoruz. 2024 senesinde Türkiye ekonomisinin yüzde 3.1 civarında büyüyeceğini tahmin ediyorum.
Prof. Dr. Murat ÇETİNKAYA / Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Büyümeye tüketim ve ithalat kaynaklık etti”
Büyümeye tüketim ve ithalatın kaynaklık etmeye devam ettiğini görüyoruz. Net ihracatın büyümeye katkısı negatif. En mühim unsur endüstri sektöründeki sınırı olan artış. İstikrarlı ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşılması için endüstri üretimine ehemmiyet verilmesi gerekiyor. TCMB’nin sıkılaştırıcı para politikaları 2024 yılı birinci çeyrekte talep ve üretimdeki azalışa niçin olarak büyümede yavaşlamaya tesir edecek. 2024 yılı birinci çeyrekte yüzde 3, yıl genelinde ise yüzde 2.5’lik gelişme hedefi ihtimaller içinde.
2024’te, yüksek enflasyon ve kredi maliyetlerinin yüksekliği bilhassa ekonominin arz tarafını negatif etkileyecek. Öteki taraftan dış talepte küresel bazda mevcud sorunların devam etmesinin ihracat tarafında büyümeye tesiri sınırı olan duracak. Şubat ayı enflasyon verisi açıklanıyor. Ocak ayında beklentilerin üstünde aylık bir enflasyon tesiri gördük. Muhtemeldir ki Şubat’ta da akaryakıt zamları ve ücret ayarlamaları sebebiyle aylık bazda yüksek enflasyon ortaya çıkma olasılığı yüksek. Yüzde 3.5’lik bir aylık enflasyon görme ihtimalimiz yüksek. Sonraki aylarda averaj yüzde 2’lik enflasyonla TCMB hedefi olan yüzde 36 enflasyon hedefine ulaşılmasını sağlayacak. Mevcut göstergelerle TCMB’nin yüzde 36’lık enflasyon hedefinin oldukça iddialı bulunduğunu düşünüyorum. Yılsonu enflasyon seviyesi yüzde 45 bandında gerçekleşirse başarı olacağını düşünüyorum.
Prof. Dr. Yusuf DİNÇ / İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Ortodoks politikalardan arzu edilen netice alınamayabilir”
Gelişme tarafında beklenti üstü bir performans bekliyordum, bunu da zelzele sebebiyle yapılacak inşaat yatırımlarının ihtimaller içinde tesiri üstünden açıklıyordum. Yüzde 4.5 seviyesinde gerçekleşen gelişme verisi beklentimi teyit etti. İnşaat sektörü büyümenin sürükleyicileri içinde yer aldı. Öteki taraftan finans ve sigorta ile hizmetler belirleyici sektörler oldu. 2023’te sıkılaştırıcı para politikalarına karşın hem tüketim hem yatırım harcamalarının kuvvetli geliştiği görülüyor. Veriler 2024’te hükümet harcamalarının ekonomiyi destekleyeceğini gösteriyor. İlk çeyrek itibarıyla zelzele kaynaklı baz tesiri görüleceğinden bir tahmin yapmak kolay değil. Fakat beklenti üstü bir birinci çeyrek gelişme performansı ortaya çıkacak. Depremin yaralarını sarmaya yönelik yatırımlar 2024’ün geneli için büyümeyi desteklemeye devam edecek. Ek olarak mahalli seçimler sonrası hızlanacağı düşünülebilecek kentsel dönüşüm yatırımlarının da yüksek bir gelişme performansı ortaya çıkarması, sıkılaştırıcı politikalara karşın mümkün olabilir. İmalat sanayindeki işgücü açığı (2023 kümülü 1.1 milyon şahıs) verisi, ekonominin noksan kapasitede bulunduğunu gösterirken sıkılaştırıcı politikaların daraltıcı tesiri görülmeyecek. Enflasyon Şubat’tan itibaren yıl için öngörülen aylık yüzde 3 bandına yerleşebilir. Fakat Şubat ayı geçen senenin zelzele ayı olduğundan baz tesiri kaynaklı sapmalar tahmin yapmayı zorlaştırıyor. Senenin bütünü için kurda belli bir seviyeye çıkıldıktan sonrasında aşağı yön görülürse (değer yükseltimi) yıl sonu enflasyon hedefi tutturulabilir. Öteki taraftan OVP’de öngörülen kur ile yıl sonu enflasyon tahmini tutarsız veriler. Kur enflasyon geçişkenliğinin arttığını biliyoruz. Eğer OVP kuruna çıkılırsa belirlenen yıl sonu enflasyon tahminine yaklaşmak imkânsız olur. Ortodoks politikaların enflasyonla savaşım enstrümanı, ucuza ithalattır. Türkiye’nin ucuz ithal mallara piyasayı teslim etmeye niyeti yok. Hem ucuza ithalat için Türk Lirasını revalüe edecek şiddette döviz girişi de hemen hemen gerçekleşmedi. O halde Ortodoks politikalardan arzu edilen netice alınamayabilir.
Doç. Dr. Filiz ERYILMAZ / Uludağ Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Yüzde 36’lık enflasyon hedefi için yüzde 2.5’lik gelişme iyimser”
2023 senesinde yüzde 4.5’lik gelişme beklentilerin üstünde. Oldukça kuvvetli bir büyümeye işaret ediyor. Son çeyrek büyümesi de oldukça kuvvetli. Uygulanan sıkı para politikaları cephesinden bakılırsa, 2023’ü kuvvetli bir gelişme ile kapatıyoruz. Büyümenin kaynaklarına baktığımızda son çeyrekte ithalatta azalış tesiri oldukça belirgin. Dolayısıyla ithalatı azaltmak için uygulanan politikaların tesirini net görüyoruz. Hususi tüketim tarafında da geçen çeyreğe gore bir azalma var. Bu da iç talepte bir dengelenme bulunduğunu gösteriyor. Sadece enflasyonla savaşım cephesinden bakıldığında bu kafi değil. Yıl genelini değerlendirdiğimde büyümenin harcamalar cephesiyle tüketim ağırlıklı bir gelişme var. Büyümenin kompozisyonunda enflasyonla savaşım açısından hemen hemen istenir düzeyde değiliz. Beklenti üstünde gelen büyümenin enflasyonist yapısı bulunduğunu görüyoruz. İhracatın büyümeye negatif katkısı var. 2023’ün son çeyreğinde ve yıl genelinde tüketimin enflasyonla savaşım bağlamında kuvvetli gittiğini gördük. Dolayısıyla bunu 2024’ün ilk çeyreğinde de görmeye devam edeceğiz muhtemelen. Gelişme verilerinin detaylarına baktığımızda görüyoruz ki, TCMB yüzde 36’lık enflasyon hedefine gidecekse, hususi tüketim harcamalarını azaltmaya yönelik politikaların kesinlikle gündemde olması gerekiyor. Dolayısıyla, kredi kartına ilişkin düzenlemelerin de hayata geçme ihtimali artıyor. Büyümeye ilişkin 2024 yılı beklentileri oldukca değişik. Mesela OVP’de yüzde 4 gelişme hedefleniyor. TCMB’nin enflasyon raporundaki çıktı açığı tahmini yüzde 1.5-2’lik gelişme olacağını söylüyor yüzde 36’lık enflasyona ulaşılırsa. Piyasa beklentisi de 2.5-3 gelişme düzeyinde. Anlaşılıyor ki, kervan yolda dizilecek. Eğer yüzde 36’lık yılsonu enflasyon hedefine doğru gideceksek yüzde 2.5’in üstündeki gelişme oldukca iyimser olur. Piyasanın Şubat ayı medyan enflasyon beklentileri yüzde 3.8. Benim beklentim de bu düzeyde. Bu da senelik bazda yüzde 66’lık bir enflasyona karşılık gelir. Her ne kadar TCMB, ‘kaygı etmeyin, her şey denetim altında’ dese de, enflasyon beklentilerini yüzde 3.8’lik Şubat ayı enflasyonu bozabilir.
